Edukacja i wsparcie dla dzieci ze specjalnymi potrzebami w nauce stanowią nieodzowne aspekty współczesnego systemu edukacyjnego. Ważnym elementem tego procesu jest wielospecjalistyczna ocena poziomu funkcjonowania ucznia (WOPFU), dokument niezbędny do opracowania indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego. Poniższy tekst przedstawia zasady sporządzenia takiego opracowania, odpowiada na pytanie kto może je przygotować, jak powinno ono wyglądać oraz jakie procedury się z nim wiążą.

Co to jest WOPFU?

Wielospecjalistyczna ocena poziomu funkcjonowania ucznia to dokument, który obowiązkowo należy opracować dla dziecka posiadającego orzeczenie o potrzebie specjalnego nauczania. To również pierwsze zadanie, które podejmuje szkoła bądź przedszkole po otrzymaniu orzeczenia.

Taki dokument stanowi podstawę do opracowania indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego (tzw. IPET), a także system służący weryfikacji jego skuteczności. Celem wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania ucznia pozostaje zbadanie jego poziomu umiejętności i wiedzy, rozpoznanie możliwości i potrzeb, a także zdefiniowanie jego ograniczeń.

Podstawa prawna

Szczegółowe wymogi prawne w zakresie opracowania WOPFU znajdują się w „Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym” (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1309).

Kto przeprowadza wielospecjalistyczną ocenę poziomu funkcjonowania ucznia?

WOPFU realizuje zespół nauczycieli i specjalistów, na co dzień prowadzących zajęcia i pracujących z dzieckiem. W praktyce najczęściej pracę zespołu koordynuje wychowawca klasy.

Pamiętać należy o tym, że obowiązkiem dyrektora szkoły lub przedszkola jest wdrożenie i zapewnienie realizacji przepisów rozporządzenia. Dlatego może on wyznaczyć, innego niż wychowawca, pracownika odpowiedzialnego za kierowanie zespołem nauczycieli i specjalistów, np. pedagoga specjalnego. Do zadań koordynatora zespołu należy również wyznaczanie terminów spotkań oraz ich prowadzenie, a także zawiadomienie rodziców ucznia o spotkaniach zespołu.

W spotkaniach dotyczących opracowania zarówno WOPFU, jak i IPET mają prawo każdorazowo uczestniczyć przedstawiciele ustawowi ucznia, a także sam uczeń – po uzyskaniu pełnoletności. Ponadto na wniosek dyrektora placówki do prac zespołu mogą dołączyć osoby spoza pracowników danej szkoły, w tym przede wszystkim specjaliści z poradni psychologiczno-pedagogicznej oraz osoby systematycznie współpracujące z uczniem (np. logopeda, fizjoterapeuta, psychoterapeuta).

Należy pamiętać jednak o tym, że zamiar zaangażowania do prac zespołu osób niebędących pracownikami danej szkoły, wymaga uzyskania zgody rodziców dziecka.

Termin opracowania dokumentu

Wielospecjalistyczną ocenę poziomu funkcjonowania ucznia co do zasady należy przygotować:

– przed opracowaniem IPETu,

– w terminie do dnia 30 września roku w którym dziecko rozpoczyna dany etap edukacyjny.

W sytuacji w której uczeń dołączy do danej szkoły bądź przedszkola w trakcie roku szkolnego lub otrzyma orzeczenie o potrzebie nauczania specjalnego po rozpoczęciu roku szkolnego – WOPFU opracowuje się w terminie 30 dni od dnia uzyskania przez placówkę informacji o potrzebie kształcenia specjalnego.

Ewaluacja WOPFU

Ważnym aspektem pozostaje także cykliczna ewaluacja dokumentu. Zgodnie z rozporządzeniem nie rzadziej niż dwa razy do roku przeprowadza się okresową ocenę poziomu funkcjonowania ucznia. Zespół nauczycieli i specjalistów pracuje wówczas na dokumentach WOPFU i IPETu opracowanych pierwotnie.

Podczas okresowych spotkań, zespół ocenia efektywność zastosowanego programu, a także weryfikuje postępy ucznia. Jest to czas na ewentualną modyfikację indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego, jeżeli po przeprowadzonej wielospecjalistycznej ocenie okaże się nieskuteczny.

Co musi znaleźć się w WOPFU?

Przepisy rozporządzenia enumeratywnie wskazują na trzy obszary, które należy uwzględnić przy wielospecjalistycznej ocenie poziomu funkcjonowania ucznia. Mianowicie, zgodnie z §6 ust. 10 rozporządzenia, w dokumencie obligatoryjnie powinny się znaleźć:

1. Indywidualne potrzeby edukacyjne i rozwojowe dziecka, jego mocne strony, zainteresowania, predyspozycje.
2. Zakres wsparcia jakiego wymaga dziecko ze strony nauczycieli i specjalistów, w tym także czy potrzebne jest zatrudnienie pomocy nauczyciela.
3. Powody niepowodzeń w nauce dziecka lub trudności w jego funkcjonowaniu, w tym należy zawrzeć:

• ograniczenia, które utrudniają dziecku funkcjonowanie w życiu szkolnym i uczestnictwo w zajęciach,
• co do ucznia, dla którego zorganizowano nauczanie indywidualne lub w grupie do 5 osób, należy wskazać trudności związane z włączaniem dziecka do zajęć realizowanych wspólnie z oddziałem szkolnym lub przedszkolnym oraz czynności podejmowane w celu ich pokonania.

Jak od strony technicznej powinien wyglądać dokument?

Rozporządzenie nie wskazuje jak od strony technicznej powinien wyglądać dokument. Szkoła może przyjąć dowolną formę (oczywiście uwzględniającą powyższe wymogi), tj. w formie tabelarycznej, punktowej bądź wykresu. Warto, aby w dokumencie znalazły się:

• Informacje o dokumentacji medycznej i specjalistycznej, na podstawie której orzeczono o nauczaniu specjalnym.
• Informacje o stanie zdrowia ucznia i ewentualnych zaleceniach lekarskich.
• Miejsce na odnotowanie przeprowadzenia okresowej oceny.

WOPFU i okresowe WOPFU stanowią załącznik do IPET. Ponadto kopię tych dokumentów należy doręczyć rodzicom dziecka. Wobec tego na końcu dokumentu zaleca się przeznaczenie miejsca na adnotację otrzymania kopii przez rodziców, np. w formie:

„Potwierdzam, że dnia (data) otrzymałem/-am kopię wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania ucznia (imię i nazwisko ucznia).

Własnoręczny podpis rodzica”.

Podsumowując, właściwe rozumienie, przygotowanie i aktualizacja WOPFU może przyczynić się do lepszego dostosowania strategii nauczania do potrzeb każdego ucznia. Mimo, że rozporządzenie nie precyzuje formy dokumentu, warto zwrócić uwagę na wyżej wymienione obszary, które muszą być uwzględnione w tym dokumencie, aby zapewnić najwyższą jakość wsparcia edukacyjnego.