Z dniem 29.01.2021 r. została dopuszczona na rynek Unii Europejskiej szczepionka przeciwko COVID-19 firmy AstraZeneca. W związku z tym, od dnia 8 lutego ruszy rejestracja na szczepienia dla nauczycieli. Szczepienia nauczycieli, którzy zostali umieszczeni w pierwszej grupie w Narodowym Programie Szczepień, planowo mają się rozpocząć w piątek 12 lutego.

Szczepienia dla nauczycieli – kto pierwszy?

W pierwszej grupie mogą zostać zaszczepieni m.in. nauczyciele wychowania przedszkolnego, nauczyciele klas I-III szkół podstawowych, czy nauczyciele szkół i placówek specjalnych. Poinformowano, że przygotowano specjalny system zgłoszeń dla tej grupy – każdy pedagog, który będzie chciał przyjąć szczepionkę przeciwko COVID-19 powinien zgłosić się do pracodawcy (np. dyrektora, kierownika placówki, w której jest zatrudniony). Ministerstwo Edukacji Narodowej podkreślało, że szczepienia dla nauczycieli będą dobrowolne, nikt nie będzie do nich zmuszany, a szczepienia stanowią ofertę dla nauczycieli.

Czy odmowa zaszczepienia się może nieść ze sobą negatywne konsekwencje dla nauczyciela?

Mimo wszystko, wśród nauczycieli mogą pojawić się obawy, czy odmowa zaszczepienia się nie pociągnie dla nich negatywnych konsekwencji. Czy w związku z powyższą sytuacją, organ prowadzący niepubliczną szkołę może zobowiązać pracujących tam nauczycieli do zaszczepienia się przeciwko COVID-19?

Przede wszystkim należy wskazać, że obecnie przepisy prawa powszechnie obowiązującego nie przyznają żadnemu podmiotowi uprawnienia do zobowiązania danej osoby do wykonania szczepienia przeciwko COVID-19. Nadto, szczepienia przeciwko COVID-19 nie są obowiązkowe, gdyż nie znajdują się w wykazie zawartym w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z 18.08.2011 r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych (Dz.U. z 2018 r., poz. 753 ze zm.). Wobec tego, organ prowadzący niepubliczną szkołę jako pracodawca nie może zobowiązać nauczyciela (pracownika) do poddania się temu szczepieniu, jak również do okazania dokumentu potwierdzającego odbycie takiego szczepienia.

Organ prowadzący szkołę niepubliczną nie ma prawa zmusić nauczyciela do zaszczepienia się

Gdy nauczyciel bądź inny pracownik niepublicznej szkoły nie wyrazi chęci zaszczepienia się przeciwko COVID-19, organ prowadzący tę niepubliczną jednostkę oświatową nie ma prawa do zmuszenia pracowników poddania się tym szczepieniom.

Co więcej, z tego względu nie ma również możliwości do rozwiązania umowy o pracę z danym pracownikiem. Aktualnie przepisy prawa pracy nie dają pracodawcy podstawy do rozwiązania umowy o pracę z powodu braku szczepienia bez ponoszenia ryzyka. Jednym z nich mógłby być zarzut dyskryminacji pracownika (nauczyciela) z uwagi na, np. stan zdrowia czy światopogląd. Zgodnie z art. 113 ustawy z 26.06.1974 r. Kodeks pracy (tekst jednolity: Dz.U. z 2020 r., poz. 1320, dalej k.p.), jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu jest niedopuszczalna. Nadto, w przypadku odmowy poddania się szczepieniu nauczyciel nie może ponosić z tego powodu negatywnych skutków w postaci, np. upomnienia, nagany albo kary finansowej.

Organ prowadzących placówkę niepubliczną ma obowiązek dbać o życie i zdrowie pracowników, ale…

Na organ prowadzący niepubliczną placówkę oświatową jako pracodawcę zatrudniającego nauczycieli nałożony jest również obowiązek zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz dbanie o życie i zdrowie pracowników.

Obecnie przepisy prawa pracy nie przewidują uprawnienia pracodawcy do nałożenia na pracownika obowiązku poddania się szczepieniu ochronnemu, pomimo wskazanego obowiązku. Stanowisko to potwierdza wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z 30.01.2020 r., sygn. akt II SA/Bk 869/19, odnoszący się do decyzji nakazującej wdrożenie procedury zapobiegającej szerzeniu się odry u pracowników z uwzględnieniem zaszczepienia pracowników (dot. personelu medycznego). W orzeczeniu tym zaznaczono, że „szczepienia są jednym z najbardziej efektywnych sposobów przeciwdziałania chorobom zakaźnym, a ich stosowanie w przeciwdziałaniu takim chorobom nie może być zastąpione innymi środkami ochrony, jednakże nikt nie ma prawa zmusić pracownika do ochrony swojego zdrowia poprzez szczepienia profilaktyczne i pracownik ma prawo odmówić poddania się takim szczepieniom.

Tym niemniej w takiej sytuacji, co wypada podkreślić, odpowiedzialność za ewentualne zachorowanie spada na pracownika, który powinien liczyć się z tym, że w przypadku zachorowania np. na chorobę zawodową, zostanie pozbawiony wszelkich świadczeń odszkodowawczych – zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1205 z późn. zm.)”.

Decyzja nauczyciela co do zaszczepienia może być tylko dobrowolna

Podsumowując, obecnie przepisy prawa pracy nie przewidują uprawnienia pracodawcy do zobowiązania pracowników do zaszczepienia się przeciwko COVID-19. W przypadku odmowy poddania się szczepieniu przez nauczycieli, organ prowadzący szkołę niepubliczną nie ma podstaw do wyciągnięcia negatywnych konsekwencji wobec pracowników w postaci rozwiązania umowy o pracę, czy kary porządkowej. Nauczyciele nie mają obowiązku szczepienia przeciwko COVID-19, a organ prowadzący jako pracodawca nie może im tego narzucić.

W niepublicznej szkole nauczyciel (pracownik) może wyrazić zgodę na wskazane szczepienie, aby przeciwdziałać szerzenie się COVID-19, jednakże jego decyzja musi być dobrowolna, jak również podjęta bez presji lub przymusu ze strony pracodawcy. Trzeba także wskazać, że w przypadku odmowy szczepienia  potencjalnie może to spowodować pozbawienie pracownika np. uprawnień odszkodowawczych związanych z chorobą zawodową w sytuacji, gdy dojdzie do zachorowania pracownika na COVID-19.

Warto zachęcać nauczycieli do szczepienia

Z kolei, w obecnej sytuacji, organ prowadzący szkołę niepubliczną powinien edukować, zachęcać i motywować nauczycieli zatrudnionych w szkole do poddania się szczepieniu. Szczepienia przeciwko COVID-19 mogą stanowić przedmiot akcji informacyjnych, poddanie się tym szczepieniom powinno być ułatwiane (w szczególności jeśli miałoby odbyć się w godzinach pracy) przez organ prowadzący, aczkolwiek nauczyciele nie mogą być w jakikolwiek sposób naciskani do poddania się nim.

Aplikantka radcowska
Kancelaria prawna