Nauczanie zdalne w przedszkolach i szkołach aktualnie kojarzy się głównie z rokiem 2020 i okresem panowania pandemii COVID-19. Chociaż obecnie nauka powróciła do tradycyjnej stacjonarnej formy, to w prawie oświatowym pozostał szereg przepisów obligujących oraz umożliwiających organizację zdalnych zajęć w przedszkolach i szkołach. W niniejszym artykule skupiamy się przede wszystkim na tym, na czym, polegają metody i formy pracy zdalnej w przedszkolu i szkole. Ponadto przedstawimy, w jakich okolicznościach dyrektor placówki oświatowej powinien zorganizować zdalne nauczanie.

Kiedy należy zorganizować zdalne nauczanie?

Art. 125a ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (tj. Dz.U. z 2023 r. poz. 900) określa wyjątkowe sytuacje, stanowiące podstawę do zawieszenia zajęć w przedszkolu, szkole lub innej placówce oświatowej. Ich utrzymywanie się powyżej dwóch dni obliguje dyrektora placówki do organizacji zdalnego nauczania.

Ustawodawca wskazuje na następujące przypadki stanowiące podstawę do podjęcia tych czynności:

• zagrożenie bezpieczeństwa dzieci wywołane przez organizację imprez ogólnopolskich lub międzynarodowych,
• przekroczenie dopuszczalnej minimalnej lub maksymalnej temperatury wewnętrznej lub zewnętrznej, która stwarza zagrożenie dla zdrowia uczniów,
• zagrożenia spowodowanego epidemią,
• wystąpienie innego nieprzewidzianego powyżej zdarzenia, które zagraża bezpieczeństwu lub zdrowiu dzieci.

Dodatkowo w art. 127 Prawa oświatowego przewidziano możliwość zdalnego nauczania indywidualnego. W tej sprawie decyzję podejmuje dyrektor szkoły (przedszkola) na wniosek rodzica w sytuacji, gdy wobec dziecka orzeczono o potrzebie indywidualnego nauczania.

Formy pracy zdalnej w przedszkolu i szkole

Lekcje zdalne powinny być prowadzone z wykorzystaniem platformy informatycznej udostępnionej przez ministra właściwego do spraw oświaty. Jeżeli jednak ze względów praktycznych nie jest to w danej placówce efektywne, szkoła może zastosować inne formy pracy zdalnej.

W ustawie wskazano, iż mogą to być środki komunikacji na odległość, które zapewniają wymianę informacji między nauczycielem a uczniami i rodzicami. Forma pracy zdalnej w przedszkolu bądź szkole powinna zostać wyposażona w narzędzie umożliwiające weryfikację zapoznania się ucznia z udostępnionym materiałem i podejmowania przez niego konkretnych aktywności. Przepisy dopuszczają także możliwość łączenia różnych technik prowadzenia zajęć zdalnych.

Dyrektor szkoły lub przedszkola ma obowiązek poinformować organ sprawujący nadzór pedagogiczny o przyjętych formach i metodach pracy zdalnej w szkole.

W wyjątkowych przypadkach, organ prowadzący szkołę bądź przedszkole może zrezygnować z prowadzenia lekcji przy wykorzystaniu metod i form nauczania na odległość. W ustawie nie wymieniono przykładów takich sytuacji, jednakże w piśmiennictwie wskazuje się, że będą to przeszkody natury technicznej (np. niewydolność systemu informatycznego), czy praktycznej (np. absencja większości uczniów bądź nauczycieli spowodowana zachorowaniem).

Każdorazowo decyzja o zaniechaniu prowadzenia nauki przy wykorzystaniu form pracy zdalnej w przedszkolu i szkole wymaga zgody organu sprawującego nadzór pedagogiczny.

Metody pracy zdalnej w przedszkolu i szkole

Szczegółowe zasady dotyczące metod i form pracy zdalnej w przedszkolu i szkole zostały określone w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 2 września 2022 r. „w sprawie organizowania i prowadzenia zajęć z wykorzystaniem technik kształcenia na odległość.”.

W myśl wskazanej regulacji organizacja zajęć z wykorzystaniem metod pracy zdalnej w przedszkolu bądź szkole powinna opierać się na następujących wytycznych:

• równomierne rozłożenie lekcji w ciągu tygodnia,
•  różnorodność lekcji w każdym dniu,
• uwzględnienie możliwości psychofizycznych dzieci do wysiłku intelektualnego podczas dnia,
• wykorzystywanie naprzemiennie metod pracy zdalnej z użyciem monitorów oraz bez nich,
• zapewnienie bezpieczeństwa uczniom wymaganego ze względu na charakter prowadzonych zajęć.

Zajęcia zdalne przeprowadza się:

• w przedszkolu: w danym oddziale, grupie oddziałowej lub grupie międzyoddziałowej,
• w szkole: w grupie klasowej, grupie międzyklasowej lub wychowawczej.

W szkołach artystycznych zajęcia mogą zostać nadto organizowane w formie indywidualnej lub grupowej.

Jeżeli sytuacja stanowiąca podstawę do wprowadzenia metod pracy zdalnej w przedszkolu i szkole trwa powyżej 30 dni, dyrektor powinien zapewnić możliwość indywidualnych lub grupowych konsultacji uczniów i rodziców z nauczycielem.

Przepisy przewidują także uprawnienie dyrektora w porozumieniu z radą pedagogiczną do czasowej zmiany planów i programów nauczania oraz modyfikacji tygodniowego lub semestralnego rozkładu zajęć. Decyzja taka odnosić się powinna do wyjątkowych sytuacji związanych z prowadzeniem zajęć na odległość i wymaga poinformowania organu sprawującego nadzór pedagogiczny.

Zdalne nauczanie a statut przedszkola bądź szkoły

Zgodnie z przepisami prawa oświatowego organ prowadzący placówkę oświatową ma obowiązek uwzględnić w treści statutu zasady organizacji nauczania z wykorzystaniem metod nauczania na odległość. W treści statutu powinny znaleźć się przede wszystkim zapisy dotyczące:

• metod i form pracy zdalnej w przedszkolu (szkole),
• narzędzi i kanałów informacyjnych wykorzystywanych przez nauczycieli podczas zajęć zdalnych,
• formy udostępnienia uczniom materiałów potrzebnych do zdalnych lekcji,
• wymogów bezpieczeństwa dla uczniów podczas organizacji zajęć zdalnych wynikających ze specyfiki tych zajęć,
• formy weryfikacji obecności uczniów na zajęciach,
• wymogi techniczne i oprogramowanie sprzętu wykorzystywanego do nauki.

Formy i metody pracy zdalnej w przedszkolu i szkole zostaną z nami już na zawsze

Miejmy nadzieję, że już nigdy nie powtórzy się sytuacja z czasu pandemii, podczas której uczniowie w całej Polsce przez długi czas odbywali tylko zajęcia zdalne i komunikowali się z nauczycielami i rówieśnikami online, za pomocą szklanych ekranów. Niemniej, po tym trudnym okresie, zostały nam formy i metody pracy zdalnej w przedszkolu i szkole, które mogą ułatwić prowadzenie nauki w innych sytuacjach.

Może się okazać, że wdrożenie nowoczesnych narzędzi oraz elastycznych strategii nauczania na przyniesie znaczące korzyści w procesie dydaktycznym, sprzyjając większej interakcji, personalizacji nauki oraz rozwijaniu samodzielności uczniów. Jednocześnie, ważne jest, aby pamiętać o wyzwaniach, takich jak zapewnienie równego dostępu do edukacji, utrzymanie motywacji i zdrowia psychicznego uczniów oraz rozwijanie umiejętności cyfrowych zarówno wśród dzieci, jak i kadry nauczycielskiej.