Zatrudnianie specjalistów, takich jak nauczyciele-pedagodzy, pedagodzy specjalni, psychologowie czy logopedzi, w szkołach i przedszkolach stanowi nieodłączny element działalności każdej placówki oświatowej. To właśnie od nich zależy rozwój emocjonalny, intelektualny oraz społeczny dzieci i młodzieży. W artykule przyglądamy bliżej temu, na jakich zasadach takie osoby mogą zostać przyjęte do na etat, a także jaką liczbę etatów dana jednostka oświatowa powinna zrealizować, żeby działać zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Podstawy prawne zatrudniania specjalistów w szkołach i przedszkolach

Obowiązek zatrudnienia w placówkach niepublicznych specjalistów wynika z ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 984). Podstawowa regulacja w tym zakresie to przepis art. 42d, który odnosi się zarówno do placówek publicznych jak i niepublicznych.

Przy czym, zgodnie z art. 42d ust. 14 karty nauczyciela, w przypadku przedszkoli i szkół niepublicznych zastosowanie mają tylko niektóre ustępy tego artykułu. To oznacza, że kwestia zatrudnienia specjalistów w szkole niepublicznej różni się w pewnych aspektach od regulacji dotyczących szkół publicznych.

Specjaliści w szkole i przedszkolu

Każda szkoła i przedszkole – zarówno publiczne jak i niepubliczne – ma obowiązek zatrudnić następujących nauczycieli-specjalistów:

• Pedagogów.
• Pedagogów specjalnych.
• Psychologów.
• Logopedów lub terapeutów pedagogicznych.

Liczba etatów specjalistów a standaryzacja zatrudniania specjalistów w szkołach

Karta nauczyciela określa minimalną łączną liczbę etatów specjalistów w odniesieniu do liczby uczniów uczęszczających do szkoły lub przedszkola. Standardy zatrudniania specjalistów w szkołach i przedszkolach wprowadzone zostały przez ustawę o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw z dnia 12 maja 2022 r. (Dz. U. z 2022 r. poz. 1116). Zgodnie z tą nowelizacją wprowadzenie standardów podzielono na dwa etapy:

• I etap – obowiązuje w okresie od 1 września 2022 r. do 31 sierpnia 2024 r.;
• II etap – obowiązuje od 1 września 2024 r.

Poniższa tabela prezentuje minimalną łączną liczbę etatów specjalistów w poszczególnych etapach standaryzacji:

Liczba uczniów	Liczba etatów – I etap	Liczba etatów – II etap
101<	1,5 etatu + dodatkowo 0,2 etatu na każdych 100 następnych uczniów	2 etaty + dodatkowo 0,2 etatu na każdych 100 następnych uczniów
51 – 100	1 etat	1,5 etatu
41 – 50	0,5 etatu	1 etat
31 – 40	0,5 etatu	0,8 etatu
21 – 30	0,25 etatu	0,6 etatu
11 – 20	0,25 etatu	0,4 etatu
1 – 10	0,25 etatu	0,25 etatu

Dodatkowy wymóg dotyczy szkół i przedszkoli, w których uczy się co najmniej 51 dzieci. W takim przypadku:

• etat pedagogów specjalnych nie może być niższy, niż 25% wszystkich etatów specjalistów,
• etat psychologów nie może być niższy, niż 25% wszystkich etatów specjalistów.

Sposób wyliczenia liczby etatów

Standardy zatrudniania specjalistów w szkołach i przedszkolach obowiązują zarówno placówki publiczne, jak i niepubliczne. Jednakże obliczanie liczby etatów specjalistów dla obu tych typów jednostek oświatowych jest odmienne.

Do osób zatrudnianych w placówkach niepublicznych nie mają zastosowania przepisy karty nauczyciela w zakresie czasu pracy. W związku z tym czas pracy i pensum specjalistów w szkołach powinno zostać ustalone na takich samych zasadach, jak nauczycieli w niej zatrudnionych z uwzględnieniem zasad ogólnych wynikających z Kodeksu pracy.

Co istotne zarówno tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych realizowanych przez danego nauczyciela (pensum), jak również czas jego pracy w placówkach niepublicznych określa organ prowadzący.

Dodatkowo należy zwrócić uwagę na tytuł zatrudnienia danego specjalisty. W art. 42d Karty nauczyciela użyto określenia „zatrudnia się” – co wskazuje jednoznacznie na obowiązek zatrudnienia osób będących specjalistami w warunkach stosunku pracy. Z tego względu specjalista, z którym szkoła niepubliczna zawrze umowę cywilnoprawną, nie jest brany pod uwagę w wyliczeniach.

Liczba etatów dla szkoły niepublicznej to suma ilorazów liczby godzin realizowanych na stanowisku przez pensum danego specjalisty. Szkoła czy przedszkole niepubliczne może zatrudnić przykładowo pedagoga specjalnego, którego łączne pensum wyniesie 20 godzin, jednak liczba godzin realizowanych na tym stanowisku zostanie ustalona na 10 godzin, w pozostałych godzinach zaś będzie on realizował obowiązki nauczyciela.

Przykład – I etap standaryzacji

Łączna liczba uczniów szkoły niepublicznej wynosi 101. W szkole zatrudniono specjalistów:

1. Psychologa – pensum 20 godzin, liczba godzin realizowanych na stanowisku psychologa 10 godzin.
2. Pedagoga specjalnego – pensum 20 godzin, liczba godzin realizowanych na stanowisku pedagoga specjalnego 10 godzin.
3. Logopedę – pensum 20 godzin, liczba godzin realizowanych na stanowisku logopedy 4 godziny.
4. Pedagoga – pensum 20 godzin, liczba godzin realizowanych na stanowisku nauczyciela pedagoga 6 godzin.

Liczba etatów dla szkoły niepublicznej stanowi sumę ilorazów liczby godzin realizowanych na stanowisku przez pensum wszystkich specjalistów. A zatem, analizując powyższy przykład:

Liczba etatów = (10:20) + (10:20) + (4:20) + (6:20) = (0,5) + (0,5) + (0,2) + (0,3) = 1,5

Należy zwrócić uwagę na to, że zgodnie z przepisami w przypadku szkół i przedszkoli, w których jest więcej niż 50 uczniów/wychowanków, etat psychologa oraz pedagoga specjalnego nie może okazać się mniejszy niż 25% łącznej liczby etatów. Co oznacza, że w podanym przypadku musi stanowić on minimum po 0,375 etatu, co też zostało spełnione.

Trzymając się podanego powyżej przykładu, łączna liczba godzin zatrudnienia specjalistów dla 1,5 etatu wynosi 30 h. Zakładając, że pula ta nie została jeszcze rozdzielona na poszczególnych specjalistów, organ prowadzący przydzielając godziny specjalistom powinien uwzględnić następujące minimum:

1. Psycholog powinien otrzymać minimum 7,5 godzin (25% x 30 h).
2. Pedagog specjalny powinien otrzymać minimum 7,5 godzin (25% x 30 h).
3. Pozostałe 15 godzin wedle potrzeb placówki i uznania organu prowadzącego rozdzielić między logopedę i nauczyciela-pedagoga.

Adekwatnie wyliczane jest zatrudnienie nauczycieli specjalistów w przedszkolach niepublicznych.

Formalne aspekty zatrudniania specjalistów mogą stanowić duże wyzwanie dla placówki

Zatrudnianie określonych nauczycieli specjalistów w szkołach i przedszkolach stanowi dosyć skomplikowany proces, który wymaga od placówek oświatowych ścisłego przestrzegania przepisów prawnych. Właściwe zrozumienie i interpretacja tych przepisów pozostaje kluczowa dla zapewnienia najwyższej jakości funkcjonowania placówki, jak i jej działalności w zgodzie z obowiązującym prawem. W przypadku wątpliwości co formalnych zasad funkcjonowania placówki oświatowej, pamiętaj, że zawsze możesz zapytać nas o rozstrzygnięcie kwestii prawnych dotyczących jej prowadzenia.