Wykonywanie zdjęć i filmów towarzyszy nam w praktycznie każdej sferze życia. Również przedszkola chętnie uwieczniają swoich podopiecznych podczas zabaw, wycieczek czy uroczystości. I w tym miejscu często pojawia się pytanie – czy nagrania i zdjęcia zawierające wizerunek dziecka mogą zostać opublikowane w Internecie, wywieszone na tablicy w budynku przedszkola albo wykorzystane w materiałach promocyjnych przedszkola? Zgoda na wykorzystywanie wizerunku dziecka wyrażona przez rodzica jest kluczowa do udzielenia twierdzącej odpowiedzi na to zagadnienie.

Z niniejszego artykułu dowiedzą się Państwo, jak zgodnie z prawem upublicznić wizerunek dziecka w mediach oraz wszelkich materiałach promocyjnym przedszkola. Analizie prawnej poddane zostaną kwestie takie jak:

• Czym jest wizerunek dziecka i czy jest prawnie chroniony?
• Czy zawsze potrzebna jest zgoda na publikację wizerunku dziecka?
• Kto i w jakiej formie udziela zgody na wykorzystanie wizerunku dziecka?
• Co powinna zawierać zgoda?

Wizerunek dziecka i jego ochrona prawna

Wizerunek dziecka utrwalony za pomocą zdjęcia lub nagrania podlega ochronie prawnej w trojaki sposób.

1. Po pierwsze, wizerunek stanowi dobro osobiste w rozumieniu przepisu art. 23 Kodeksu cywilnego. To oznacza, że każdorazowe wykorzystanie wizerunku osoby wbrew jej woli jest naruszeniem prawa. Natomiast osobie poszkodowanej nieuprawnionym upublicznieniem jej wizerunku przysługują instrumenty prawne zmierzające do zaniechania dalszych naruszeń, w tym m.in. usunięcie opublikowanych materiałów czy zadośćuczynienie pieniężne.
2. Po drugie, utrwalony wizerunek dziecka pozwalający na jego identyfikację jest daną osobową w rozumieniu przepisów RODO. To oznacza, że udostępnianie zdjęć i nagrań z wizerunkiem dziecka stanowi przetwarzanie danych osobowych. Zgodnie z RODO takie działanie pozostaje zabronione bez odpowiedniej zgody na wykorzystywanie wizerunku dziecka udzielonej przez rodzica.
3. Po trzecie, zgodnie z art. 81 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, rozpowszechnianie zdjęć oraz nagrań zawierających wizerunek wymaga zgody osoby na niej przedstawionych. Oczywiście w przypadku dziecka – zgoda wyrażana jest przez rodziców lub opiekunów prawnych.

Kiedy potrzebna jest zgoda na publikację wizerunku dziecka?

Samo wykonywanie przez przedszkole zdjęć oraz nagrań, na których znajduje się dziecko nie jest zabronione. Do działań niedozwolonych należy natomiast nieuprawnione wykorzystywanie jego wizerunku. Co do zasady przedszkole nie może udostępniać wizerunku dziecka bez wyrażenia zgody przez rodzica. Od tej zasady istnieją jednak pewne wyjątki.

• Wizerunek dziecka na zdjęciu pozostaje elementem tła, krajobrazu, innej całości oraz  jednocześnie nie jest możliwa jego jednoznaczna identyfikacja na zdjęciu. Przykładowo – zdjęcie z uroczystości szkolnej przedstawiające większą grupę dzieci będących w ruchu, uniemożliwiające rozpoznanie na nim konkretnych postaci, może zostać opublikowane bez zgody rodziców.
• Publikacja wizerunku osoby powszechnie znanej podczas pełnienia przez nią funkcji zawodowych bądź społecznych nie wymaga zgody tej osoby. Trudno wyobrazić sobie taką sytuację w przedszkolu. Aczkolwiek przy założeniu, że do przedszkola uczęszcza dziecko robiące karierę muzyczną – taki wyjątek może znaleźć zastosowanie.
• Dziecko otrzymało wynagrodzenie za utrwalenie i publikację jego wizerunku.

Przez kogo może zostać udzielona zgoda na wykorzystanie wizerunku dziecka?

Dziecko jako osoba niemająca pełnej zdolności do czynności prawnych nie może samodzielnie składać oświadczeń woli doniosłych prawnie. Zgodnie z przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w imieniu dziecka działają jego rodzice lub opiekunowie prawni. Z tego względu zgodę na upublicznienie wizerunku dziecka udzielają rodzice lub opiekunowie prawni.

W przypadku ograniczenia władzy rodzicielskiej w stosunku do jednego rodzica wymaga się zgody rodzica posiadającego pełnię władz.

Ponadto wyrok sądu, na mocy którego wyznaczono zakres władzy rodzicielskiej może uzależniać rozpowszechnianie wizerunku dziecka od zgody rodzica ograniczonego w prawach rodzicielskich.

Forma i treść zgody rodzica

Zgoda rodzica powinna zawierać dwie kwestie:

• zgodę na rozpowszechnianie wizerunku dziecka,
• zgodę na przetwarzanie danych osobowych ze wskazaniem na wizerunek dziecka.

Oświadczenie o zgodzie na wykorzystanie wizerunku dziecka i przetwarzanie danych osobowych może stanowić odrębny dokument lub może zostać zawarte w dokumencie w zawierającym także inne informacje. Przykładem jest zawarcie zapytania o zgodę na publikację zdjęć dziecka w umowie o opiekę nad dzieckiem zawartej między przedszkolem a rodzicem. Ważne jest przy tym, aby zapis ten był prosty, jednoznaczny i pozwalał na ustalenie, iż osoba wyrażająca zgodę zapis zrozumiała. Dodatkowo niezbędne pozostaje zamieszczenie informacji o możliwości wycofania zgody w dowolnym momencie.

Zgoda na publikację wizerunku dziecka powinna także szczegółowo określać cel wykorzystywania wizerunku, miejsce publikacji oraz okoliczności, podczas których zdjęcia oraz nagrania będą wykonywane. Wyrażenie ogólnej zgody w postaci „wyrażam zgodę na publikację wizerunku mojego dziecka” nie będzie spełniać wskazanych wymogów prawnych.