Dzieci z Ukrainy a edukacja domowa

Sytuacja na Ukrainie i związana z tym migracja do Polski dzieci z Ukrainy w wieku przedszkolnym i szkolnym prowokuje konieczność udzielenia odpowiedzi na pytanie, w jakim zakresie przepisy dotyczące edukacji domowej dotyczą obywateli Ukrainy.

Ułatwienia w odbywaniu nauki poza przedszkolem lub szkołą dla dzieci i młodzieży

Przypomnijmy, że od 1 lipca 2021 r. ustawodawca, nowelizując art. 37 ustawy – Prawo oświatowe, wprowadził uproszczenia związane z podejmowaniem przez dyrektorów przedszkoli i szkół decyzji w sprawie zezwolenia na odbywanie obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego bądź obowiązku nauki poza przedszkolem czy szkołą.

Ułatwienia te polegają na zniesieniu obowiązku uzyskania przez rodziców dziecka pozytywnej opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej oraz zniesieniu rejonizacji w odniesieniu do miejsca zamieszkania ucznia (dotąd miejsce zamieszkania ucznia musiało znajdować się w województwie, w którym znajduje się przedszkole lub szkoła, do której przyjęto ucznia).

W jakim zakresie przepisy dotyczące edukacji domowej odnoszą się do dzieci z Ukrainy?

Częściową odpowiedź na to pytanie daje Ustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U. 2022 poz. 583 ze zm. – dalej: „specustawa”).

Zgodnie z art. 54 tej ustawy, do dzieci z Ukrainy (uczniów będących obywatelami Ukrainy), których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny na podstawie art. 2 ust. 1, nie stosuje się przepisów art. 37 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe.

Wobec tego, należy odpowiedzieć, że zastosowanie specustawy zasadniczo wyklucza wydanie co do ucznia zezwolenia na odbywanie obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego bądź obowiązku nauki poza przedszkolem czy szkołą. Ewentualny wniosek rodzica takiego dziecka w tym zakresie musi wiązać się z wydaniem decyzji odmownej.

Czy dzieci z Ukrainy przebywają legalnie na terytorium Polski?

W toku rozpatrzenia sprawy należy jednak zbadać i ustalić kwestię, czy pobyt obywatela Ukrainy na terytorium RP spełnia warunki uznania go za legalny w świetle art. 2 ust. 1 specustawy.

Jak stanowi bowiem art. 2 ust. 3 specustawy – przepisów o uznaniu pobytu za legalny nie stosuje się w przypadku obywateli Ukrainy posiadających:

1. a) zezwolenie na pobyt stały,
2. b) zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej,
3. c) zezwolenie na pobyt czasowy,
4. d) status uchodźcy,
5. e) ochronę uzupełniającą,
6. f) zgodę na pobyt tolerowany,

lub którzy:

1. a) złożyli w Rzeczypospolitej Polskiej wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej lub w imieniu których takie wnioski zostały złożone,
2. b) zadeklarowali zamiar złożenia wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej w Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie art. 28 ust. 1 lub art. 61 ust. 1 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2021 r. poz. 1108 i 1918 oraz z 2022 r. poz. 583) lub których takie deklaracje zamiaru dotyczą.

Dzieci z Ukrainy na edukacji domowej tylko wtedy, gdy ich pobyt jest legalny

Wobec tego, koniecznym elementem przy rozpatrzeniu wniosku o wyrażenie zgody na edukację domową jest zbadanie statusu pobytowego dziecka z Ukrainy.

Jeśli pobyt ucznia jest zalegalizowany na podstawie przesłanej opisanych w art. 2 ust. 3 specustawy, to nie ma przeszkód, aby takiego ucznia objąć edukacją domową. Nie znajduje bowiem wtedy zastosowania art. 57 specustawy.