Osoby prowadzące placówki oświatowe stale mają do czynienia ze zmianami przepisów i zasad funkcjonowania systemu oświaty w Polsce. Do jednych z istotnych elementów tych modyfikacji w ostatnich latach należy awans zawodowy nauczyciela. Niniejszy artykuł ma za zadanie uporządkować i podsumować zmiany dotyczące tej kwestii i stanowić swego rodzaju przewodnik, który tłumaczy krok po kroku, jak wygląda ścieżka zawodowa osób zajmujących się kształceniem dzieci i młodzieży.

Istotne ustawy zmieniające zapisy Karty Nauczyciela

„Ustawa z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2023 r. poz. 1672)” wprowadziła kolejne zmiany dotyczące rozwoju zawodowego pedagogów. Nowe przepisy doprecyzowują i uzupełniają nowelizację obowiązującą od 1 września 2022 r., która gruntownie zreformowała ścieżkę awansu zawodowego nauczycieli.

Poniżej analizujemy aktualnie obowiązujące przepisy Karty Nauczyciela w zakresie dotyczącym kolejnych szczebli kariery nauczyciela, z uwzględnieniem zmian wprowadzonych:

• „Ustawą z dnia 5 sierpnia 2022 r. o zmianie ustawy Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw ( Dz. U z 2022 r., poz. 1730)”, obowiązującą od 1 września 2022 r.,
• „Ustawą z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2023 r. poz. 1672)”, obowiązującą od 6 września 2023 r.

Stopnie awansu zawodowego nauczyciela

Do największych zmian w stosunku do przepisów obowiązujących przed 1 września 2022 r. należy ograniczenie liczby stopni awansu zawodowego nauczycieli do dwóch:

• Nauczyciel mianowany,
• Nauczyciel dyplomowany.

Sam system nominacji na wyższy stopień składa się aktualnie z trzech etapów:

1. Pierwszy etap – odbywanie przygotowania do zawodu nauczyciela (tzw. nauczyciel początkujący),
2. Drugi etap – nauczyciel mianowany,
3. Trzeci etap – nauczyciel dyplomowany.

W nowych przepisach zrezygnowano także z obowiązku sporządzania planu rozwoju zawodowego przez ubiegających się o awans nauczycieli oraz składania sprawozdań z ich realizacji.

Przygotowanie do zawodu nauczyciela dla nauczycieli rozpoczynających pracę w szkole

Co do zasady przygotowanie do zawodu nauczyciela trwa przez okres 3 lat i 9 miesięcy. Jednakże ustawa przewiduje skrócenie tego etapu o rok, tj. do 2 lat i 9 miesięcy, w sytuacji, gdy nauczyciel:

• ma stopień naukowy lub
• przed zatrudnieniem w polskiej szkole pracował w szkole za granicą,
• przed zatrudnieniem w szkole był nauczycielem akademickim i przez co najmniej 3 lata prowadził zajęcia na uczelni,
• w dacie nawiązania pierwszego stosunku pracy w szkole posiada co najmniej 5-letni okres zatrudnienia i istotny dorobek zawodowy.

Warunkiem rozpoczęcia etapu przygotowania do zawodu jest uzyskanie przez nauczyciela początkującego zatrudnienia w szkole na co najmniej ½ obowiązkowego wymiaru zajęć, zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami. Te same zasady dotyczą także nauczycieli bez przygotowania pedagogicznego, którzy zadeklarowali jego uzyskanie w pierwszym roku zatrudnienia w szkole.

Dyrektor szkoły zobowiązany jest wyznaczyć dla nauczyciela bez stopnia awansu zawodowego mentora, którym może zostać niepiastujący kierowniczego stanowiska nauczyciel mianowany lub dyplomowany. W drugim i ostatnim roku przygotowania dyrektor szkoły ocenia pracę nauczyciela. Wydanie oceny poprzedza przeprowadzenie przez nauczyciela początkującego zajęć w wymiarze co najmniej 1 godziny w obecności dyrektora, mentora, nauczyciela konsultanta lub przedstawiciela nadzoru pedagogicznego.

W ostatnim roku przygotowania, dyrektor powołuje ponadto specjalną komisję. Członkowie komisji uczestniczą w zajęciach prowadzonych przez nauczyciela początkującego, a następnie opiniują jego pracę. Pozytywna opinia komisji stanowi jeden z warunków przystąpienia przez nauczyciela początkującego do egzaminu na nauczyciela mianowanego.

W przypadku otrzymania oceny negatywnej, nauczyciel ma prawo zażądać umożliwienia mu ponownego przeprowadzenia zajęć w obecności komisji. Powtórna ocena negatywna skutkuje koniecznością odbycia dodatkowego 1 roku i 9 miesięcy przygotowania.

Zasady awansowania nauczycieli posiadających staż pracy w szkole

Nauczyciele, którzy do dnia 31 sierpnia 2022 r. uzyskali stopień nauczyciela kontraktowego, ale nie posiadali stopnia nauczyciela mianowanego – awans zawodowy na nauczyciela mianowanego odbywają na starych zasadach.

Nowelizacja z dnia 5 sierpnia 2022 r. wprowadziła jednak wyjątki od tej reguły, przewidujące skrócenie stażu na nauczyciela mianowanego:

• O rok – dla osób, które rozpoczęły staż po 31 sierpnia 2021 r.
• Do 9 miesięcy – dla osób, które rozpoczęły staż po 31 sierpnia 2022 r., a także posiadają stopień nauczyciela kontraktowego uzyskany po rocznym stażu rozpoczętym w roku szkolnym 2018/2019.

Najnowsza nowelizacja Karty Nauczyciela z dnia 28 lipca 2023 r. rozszerzyła katalog podmiotów uprawnionych do ubiegania się o stopień nauczyciela mianowanego po odbyciu 9-miesięcznego stażu, dla nauczycieli, którzy:

• w dniu 31 sierpnia 2022 r. posiadali stopień nauczyciela kontraktowego oraz
• w dniu 1 września 2022 r. przepracowali co najmniej 10 lat w szkole oraz
• nie rozpoczęli stażu na nauczyciela mianowanego przed dniem 1 września 2022 r.

Awans zawodowy na nauczyciela mianowanego

Nauczyciel początkujący posiadający wymagany staż – zgodnie z zasadami omówionymi powyżej – otrzyma akt nadania awansu zawodowego nauczyciela mianowanego, jeżeli ponadto:

• posiada wymagane kwalifikacje zawodowe,
• zrealizował plan przygotowania do wykonywania zawodu nauczyciela,
• uzyskał co najmniej ocenę dobrą za ostatni rok przygotowania,
• zdał egzamin na stopień nauczyciela mianowanego z pozytywnym wynikiem.

Staż na awans zawodowy nauczyciela dyplomowanego

Zgodnie z nowymi zasadami obowiązującymi od 1 września 2022 r., nauczyciel mianowany może ubiegać się o desygnowanie na stopień nauczyciela dyplomowanego, jeżeli od dnia nadania mu stopnia nauczyciela mianowanego przepracował w szkole co najmniej 5 lat i 9 miesięcy.

Ustawodawca przewiduje jednak skrócenie stażu według następujących zasad:

1. o rok – dla nauczycieli, którzy posiadają stopień naukowy i przed nadaniem im stopnia nauczyciela mianowanego odbyli przygotowanie do zawodu nauczyciela,
2. o dwa lata – dla nauczycieli, którzy:

• przed nadaniem im stopnia nauczyciela mianowanego odbyli staż trwający 2 lata i 9 miesięcy (rozpoczęty przed 1 września 2021 r.) i nie posiadają tytułu naukowego,
• posiadają tytuł naukowy i uzyskali stopień nauczyciela mianowanego po stażu skróconym do 1 roku i 9 miesięcy lub 9 miesięcy,
• stopień nauczyciela mianowanego został im nadany z mocy prawa przed 1 września 2022 r.

1. o trzy lata – dla nauczycieli, którzy posiadają tytuł naukowy i stopień nauczyciela mianowanego otrzymali po odbyciu stażu wymaganego przepisami obowiązującymi przed 1 wrześniem 2022 r.

Ocena pracy nauczyciela ubiegającego się o stopień nauczyciela dyplomowanego

Co do zasady ocena pracy nauczyciela ubiegającego się o desygnowanie na stanowisko nauczyciela dyplomowanego obejmuje 3 lata poprzedzające złożenie wniosku. Do okresu tego nie wlicza się usprawiedliwionych nieobecności trwających dłużej niż 3 miesiące.

Ponadto najnowsza nowelizacja wyjaśnia kwestie związane z oceną pracy nauczyciela, który zmienił miejsce zatrudnienia przed 1 września 2022 r. W takim przypadku ocena może uwzględniać krótszy okres, nie mniej jednak niż 9 miesięcy.

Awans zawodowy nauczyciela dyplomowanego

Po odbyciu wymaganego przepisami prawa stażu nauczyciel mianowany może wystąpić do dyrektora szkoły o ocenę pracy. Uzyskanie wyniku bardzo dobrego uprawnia go do podjęcia procesu kwalifikacyjnego na awans zawodowy nauczyciela dyplomowanego. Komisja kwalifikacyjna podejmuje następujące czynności:

• bada dorobek zawodowy nauczyciela z uwzględnieniem oceny jego pracy,
• przeprowadza z nauczycielem rozmowę,
• wydaje ocenę w skali punktowej – uzyskanie co najmniej 7 punktów oznacza pozytywny wynik.

Postępowanie kwalifikacyjne zakończone jest aktem nadania stopnia nauczyciela dyplomowanego.

Czy to koniec zmian w przepisach dotyczących pracy pedagogów i wychowawców?

Kolejne zmiany w przepisach dotyczących pracy nauczycieli z oczywistych względów budzą wiele wątpliwości i kontrowersji. Szczególnie wśród tych osób, które, posiadając już określony staż pracy w poprzednim systemie, nagle znalazły się w zupełnie innym miejscu w nowej rzeczywistości prawnej.

Czy zmiana polityki oświatowej, którą zapowiada nowy rząd wpłynie również na nauczycieli? Zobaczymy. Jednak sądząc po dotychczasowych zmianach przepisów oświatowych, jest bardzo prawdopodobne, że takie modyfikacje nastąpią. W takim przypadku z pewnością będziemy na bieżąco informować o wszystkich nowościach. Jeśli chcesz być na bieżąco z najnowszymi zmianami w prawie oświatowym, zapisz się do naszego Newslettera.

Zapisz się na Newsletter!