Problem zaniżania dotacji oświatowych dotyczy przede wszystkim szkół niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych. Szkoły niepubliczne bez uprawnień szkół publicznych mogły, ale nie musiały otrzymywać dotacji, a jeśli jednostka samorządu terytorialnego (dalej j.s.t.) to czyniła, to wysokość dotacji była określona w umowie. Na ogół nie istniały podstawy do podważania prawidłowości w naliczaniu kwot dotacji, ponieważ było uregulowane w umowie.

Jakich szkół dotyczy zaniżanie dotacji oświatowych?

W przypadku szkół niepublicznych o uprawnieniach publicznych powiat musiał je dotować, a wysokość dotacji określa ustawa (analogiczne jak w przypadku przedszkoli). Poza tym zaniżanie dotacji, jeśli się zdarzało, dotyczyło raczej szkół, w których nie realizowano obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki, czyli, najogólniej mówiąc, szkół dla dorosłych (szkoły policealne, pomaturalne). Dlaczego akurat takich placówek? Ponieważ dla nich dotacje obliczało się w oparciu o ustawowy algorytm, na podstawie wydatków ustalonych w budżecie ponoszonych w publicznych szkołach tego samego typu i rodzaju.

W przypadku pozostałych szkół wysokość dotacji przysługującej na każdego ucznia stanowiła pochodną wysokości subwencji oświatowej. W konsekwencji w drugim wypadku trudniej było o pomyłkę, skoro wartości subwencji były z góry określone. W pierwszym przypadku doboru zmiennych dokonywała samodzielnie j.s.t., stąd też znacznie częstsze przypadki uchybienia przepisom ustawy.

Ustawa o systemie oświaty

Dotacje dla szkół niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych niewymienionych, przysługują na każdego ucznia uczestniczącego w co najmniej 50% obowiązkowych zajęć edukacyjnych w danym miesiącu w wysokości nie niższej niż 50% ustalonych w budżecie odpowiednio danego powiatu wydatków bieżących ponoszonych w szkołach publicznych tego samego typu i rodzaju w przeliczeniu na jednego ucznia. Uczestnictwo uczniów w zajęciach edukacyjnych powinno być potwierdzone podpisami na liście obecności.

Ustawowym warunkiem otrzymana dotacji jest podanie przez osobę prowadzącą szkołę niepubliczną organowi właściwemu do udzielania dotacji planowaną liczbę uczniów. Należy to jednak zrobić najpóźniej do 30 września roku poprzedzającego rok udzielania dotacji.

Złożenie wniosku o wypłatę dotacji oświatowej

Samo prowadzenie szkoły niepublicznej i wpisanie organu do ewidencji niepublicznych placówek oświatowych, nie wystarczy, aby uzyskać dotacje. Prowadzący placówkę musi do dnia 30 września roku poprzedzającego rok udzielania dotacji złożyć wniosek z liczbą planowanych uczniów. Brak złożenia takiego wniosku lub złożenie go po terminie oznacza brak prawa do dotacji. Złożenie wniosku ma umożliwić organowi administracyjnemu oszacowanie liczby podmiotów uprawnionych do dotacji i wysokości świadczeń celem odpowiedniego zaplanowania wydatków budżetowych. Co za tym idzie w przypadku niewielkiego opóźnienia, które zostało spowodowane wyjątkowymi okolicznościami, odmowa wypłaty dotacji powinna być bezzasadna.

W orzecznictwie sądowym dopuszcza się możliwość upływu terminu złożenia wniosku poprzez powołanie się na zasady współżycia społecznego. Należy jednak przyjżeć się dwóm kwestiom. Z jednej strony bezpieczeństwa prawnego chronionego terminami przedawnienia, natomiast z drugiej wartości związanych z celem i rodzajem roszczenia oraz konkretną sytuacją osób działających po stronie powodowej. W konsekwencji nie każde złożenie wniosku po 30 września pozwala powiatowi odmówić wypłatę dotacji. W praktyce natomiast, powiaty korzystają z możliwości odmowy wypłaty dotacji, nie zwracając uwagi na zakres i przyczyny ewentualnego spóźnienia.

Sposób wyliczenia dotacji oświatowych w oparciu o kwalifikację rodzaju szkoły

Kwoty dotacji dla niepublicznych szkół i placówek oświatowych ustala się w oparciu o dane zawarte w budżecie jednostki samorządu terytorialnego na rok budżetowy, w którym udziela się dotacji. Czyli w istocie obliczamy dotację według zaplanowanych w uchwale budżetowej wydatków na szkoły publiczne.
Podstawę obliczenia dotacji stanowią zaplanowane w budżecie wydatki na szkoły publiczne tego samego typu i rodzaju, co dana szkoła niepubliczna. I tutaj kwestią problematyczną okazało się określenie rodzaju i typu szkoły. W ustawie zdefiniowano następujące typy szkół (np. podstawowe i ponadgimnazjalne). Nastomiast nie została już opisana definicja „rodzaju” szkoły.

Jak rozróżnić rodzaj szkoły?

Według Naczelnego Sądu Administracyjnego o rodzaju szkoły mówią jej cechy charakterystyczne w ramach danej szkoły. Orzecznictwo sądów bynajmniej zagadnienia nie wyjaśnia, gdyż posługuje się wieloma rodzajami szkół np.:

• dzienne i zaoczne,
• dla dorosłych i dla młodzieży,
• ogólne i profilowane,
• specjalne,
• integracyjne, z oddziałami integracyjnymi lub sportowymi.

W tym zakresie stanowisko zajął Naczelny Sąd Administracyjny (wyrok z dnia 23 stycznia 2008 r.). NSA uznał, że wobec braku definicji pojęcia „rodzaj szkoły” należy uznać, że „rodzaj szkoły” to jej cechy szczególne, charakterystyczne w ramach danego typu szkoły. Wobec powyższego Naczelny Sąd Administracyjny orzekł, że wobec braku legalnej definicji terminu “rodzaj szkoły” należy uznać, że “rodzaj szkoły” to jej cechy szczególne, charakterystyczne w ramach danego typu szkoły. Dlatego termin ˝rodzaju szkoły˝ należy rozumieć w kontekście wydatków bieżących ustalonych w budżecie odpowiednio danego powiatu ponoszonych w szkołach publicznych tego samego typu i rodzaju.

Praktyka zaniżania dotacji oświatowych dla szkół średnich i wyższych

W praktyce obliczanie dotacji nie zawsze następuje w oparciu o zaplanowane wydatki szkoły tego samego rodzaju. Częstym zjawiskiem jest sięganie do wydatków szkół bynajmniej nie dysponujących tymi samymi cechami charakterystycznymi, lecz tańszymi. Co od razu powoduje zaniżenie dotacji.

Podstawę obliczenia dotacji stanowią zaplanowane w uchwale budżetowej wydatki bieżące ponoszone na szkołę tego samego typu i rodzaju. W takim wypadku nierzadkim zjawiskiem jest ograniczanie się jedynie do wydatków zapisanych w rozdziale klasyfikacji budżetowej przypisanym dla danego typu szkoły, a pomijanie np. tzw. wydatków zbiorczych. Część wydatków nie jest ujmowana w rozdziałach dla danych szkół (np. w rozdziale 80120 – licea ogólnokształcące, lecz w rozdziałach zbiorczych np. 80148 (stołówki szkolne).

Dość częstą praktykę stanowiło pomijanie wydatków zapisanych w tych „zbiorczych” rozdziałach. Tymczasem powinny one zostać uwzględniane (oczywiście proporcjonalnie, w zakresie w jakim przypadały na dany typ i rodzaj szkoły). W przypadku szkół i dotacji spotkać się można również z praktyką niewliczania do algorytmu obliczenia dotacji tych wydatków, które sfinansowane zostały ze środków pozyskanych z zewnątrz przez j.s.t. Chodzi tutaj głównie o programy unijne do 2016 roku.

Nieprawidłowa liczba uczniów wpływa na błędne wyliczenie dotacji

Błędy w wyliczeniu należnej dotacji oświatowej dla szkoły wynikać mogą także z przyjęcia nieprawidłowej liczby uczniów. Dotyczy to zarówno uczniów szkół publicznych danego typu i rodzaju, jak i liczby uczniów w szkole niepublicznej, na których przysługuje dotacja. Algorytm wyliczenia dotacji przewidywał, że kwotę zaplanowanych wydatków dzielimy przez liczbę uczniów we wszystkich publicznych szkołach tego samego typu i rodzaju. Liczba tą przyjmowano dość dowolnie, gdy tymczasem wydaje się, iż wyłącznie miarodajną daną powinien okazać się stan liczbowy uczniów pobierany z SIO (System Informacji Oświatowej).

Dotacje przysługiwały na każdego ucznia uczestniczącego w co najmniej 50% obowiązkowych zajęć edukacyjnych w danym miesiącu. Mówiąc o frekwencji należy brać pod uwagę także godziny nieobecności usprawiedliwionej np. chorobą. Tutaj aspekt frekwencji i uwzględnianych dla dotacji uczniów szkoły niepublicznej jest kolejnym „źródłem” zaniżania dotacji.

Co w przypadku braku na obszarze powiatu szkoły danego typu i rodzaju?

Za podstawę obliczania dotacji obiera się ustalone w budżecie j.s.t. (powiatu) wydatki bieżące ponoszone w szkołach publicznych tego samego typu i rodzaju. Dość powszechnym zjawiskiem okazał się fakt, że na terenie danej j.s.t. nie funkcjonowała szkoła publiczna tego samego typu i rodzaju, jak szkoła dotowana. Zatem do ustalenia wysokości dotacji powinny być brane wydatki bieżące ponoszone przez najbliższy powiat na prowadzenie szkoły publicznej danego typu lub rodzaju.

Przykładowo za najbliższą gminę można uznać przylegającą do takiej jednostki podziału administracyjnego:

• gminę o najdłuższej z nią granicy,
• gminę z najbliżej położoną siedzibą jej organów,
• gminę o podobnej charakterystyce demograficznej czy gospodarczej,
• gminę najbliżej położoną w granicach powiatu jako struktury samorządowej.

Właściciel szkoły ma prawo odzyskać zaniżone dotacje oświatowe z poprzednich lat

Jak opisujemy w powyższym artykule, istnieje wiele sposobów zaniżania dotacji dla szkół niepublicznych przez jednostki samorządu terytorialnego. Jeśli w Twoim powiecie doszło do zaniżenia dotacji pamiętaj, że masz prawo odzyskać zaniżone dla Twojej szkoły również za ubiegłe lata. Razem z kancelarią posiadamy rozwiązania prawne, dzięki którym nie musisz brać bezpośredniego udziału w sporze ze swoim powiatem. To my stanowimy stronę, która walczy o odszkodowanie. Dlatego jako właściciel szkół dowiadujesz się tylko o efektach prowadzonej sprawy. Skontaktuj się z nami i zapytaj o szczegóły.