
W artykule:
Od 1 stycznia 2025 roku obowiązują nowe zasady finansowania jednostek samorządu terytorialnego (JST). Podstawą tych zmian jest ustawa z dnia 1 października 2024 roku o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, która wprowadza istotne reformy w systemie naliczania dotacji oraz subwencji. Reforma ma na celu uniezależnienie finansowania JST od zmiennych stawek podatkowych oraz zwiększenie ich dochodów własnych.
Podstawa prawna
Nowe przepisy wynikają z ustawy z dnia 1 października 2024 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz.U. 2024 poz. 1572). Ustawa ta zastąpiła dotychczasowe mechanizmy subwencjonowania potrzeb JST. W miejsce tradycyjnych subwencji wprowadzono system oparty na określaniu potrzeb finansowych JST w pięciu kategoriach:
- wyrównawcze,
- oświatowe,
- rozwojowe,
- ekologiczne,
- uzupełniające.
Taki podział, określony w art. 23-30 tej ustawy, pozwala precyzyjnie odpowiadać na potrzeby samorządów i ograniczać wpływ czynników zewnętrznych na ich stabilność finansową.
Rodzaje dochodów JST
Dochody JST zostały podzielone na trzy główne kategorie:
- Dochody własne – obejmujące m.in. odpisy od podatków PIT i CIT, wpływy z majątku czy lokalnych opłat.
- Subwencja ogólna – mająca charakter uzupełniający.
- Dotacje celowe z budżetu państwa – przyznawane na realizację konkretnych zadań.
Reforma zmienia sposób naliczania dochodów z podatków PIT i CIT, zastępując procentowe udziały JST w tych podatkach odpisami od dochodów mieszkańców i firm. Włączono również podatników rozliczających się w formie ryczałtu, co zwiększa stabilność finansową JST.
Zmiany dotyczące subwencji oświatowej
Reforma przyniosła również istotne zmiany w systemie finansowania oświaty. Zlikwidowano dotychczasową część oświatową subwencji ogólnej. Zastąpiono ją kategorią potrzeb finansowych, która obejmuje środki na realizację zadań oświatowych. Finansowanie jest teraz dostosowane do liczby uczniów, zakresu realizowanych zadań oraz szczególnych potrzeb JST.
System Informacji Oświatowej (SIO) – zmiany w 2025 roku
Reforma finansowania oświaty wprowadziła nowe zasady korzystania z Systemu Informacji Oświatowej (SIO). Zmiany te mają kluczowe znaczenie dla prawidłowego obliczania subwencji i zapewnienia większej transparentności danych.
Dane SIO a subwencje
Od 2025 roku dane w SIO są przeliczane na podstawie rzeczywistego stanu, aktualizowanego każdego dnia lub miesiąca. Informacje dotyczące liczby uczniów, nauczycieli oraz innych wskaźników finansowych są dynamicznie odzwierciedlane w systemie. Podstawą wyliczeń subwencji na 2025 rok były dane zgromadzone w SIO według stanu na 15 maja 2024 roku, docelowo przesunięte na 15 czerwca roku poprzedzającego rok budżetowy.
Weryfikacja danych w SIO
JST mają obowiązek potwierdzania prawdziwości danych w SIO w ciągu 30 dni od ich udostępnienia. Szkoły i placówki oświatowe są zobowiązane do poprawy wykrytych błędów oraz poinformowania JST o wprowadzonych zmianach. Precyzyjne dane są kluczowe dla prawidłowego obliczania subwencji, ponieważ błędy mogą wpłynąć na wysokość przyznanych środków.
Nowe zasady rozliczania dotacji celowych w 2025 roku
Nowe przepisy wprowadzają bardziej transparentne i precyzyjne zasady dotyczące rozliczania dotacji celowych przyznawanych JST na realizację zadań oświatowych.
Zasady przekazywania dotacji
Wysokość dotacji celowych ustalana jest na podstawie liczby uczniów i danych zgromadzonych w SIO, z uwzględnieniem szczególnych potrzeb edukacyjnych. Środki są przekazywane na rachunek bankowy wskazany przez organ prowadzący szkołę, przedszkole lub inną formę wychowania przedszkolnego. Zmiana numeru konta wymaga poinformowania JST.
Rozliczenie dotacji
Organy prowadzące szkoły i placówki muszą składać miesięczne raporty dotyczące liczby uczniów, w tym dzieci z orzeczeniami o specjalnych potrzebach. Raporty te stanowią podstawę do naliczania dotacji. Na koniec roku budżetowego wymagane jest roczne rozliczenie dotacji, sporządzone według wzoru określonego przez JST. Dotyczy to również placówek, które zakończyły działalność w trakcie roku.
Kontrola dotacji
JST przeprowadzają kontrole prawidłowości pobrania i wykorzystania dotacji. Protokół kontroli musi być podpisany przez kontrolującego i przedstawiciela placówki, a kontrolowana jednostka ma prawo zgłaszać zastrzeżenia. W przypadku nieuwzględnienia zastrzeżeń kontrolujący przedstawia uzasadnienie swojego stanowiska, a odmowa podpisania protokołu nie wstrzymuje realizacji ustaleń kontroli.