Fundacja rodzinna jest nową instytucją wprowadzoną do polskiego systemu prawnego ustawą z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej. Ustawa wejdzie w życie dnia 22 maja 2023 r. Do głównych celów funkcjonowania tego typu fundacji należy uproszczenie sukcesji polskich przedsiębiorstw rodzinnych, a także ochronę majątku rodzinnego.

Co to jest fundacja rodzinna i jak ją założyć?

Ta forma prowadzenia fundacji ma stanowić podmiot posiadający osobowość prawną z siedzibą na terytorium RP. Istotą tego rozwiązania jest rozdzielenie majątku rodzinnego od przedsiębiorstwa rodzinnego.

Taką fundację będą mogły założyć wyłącznie osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych.

Ustawa przewiduje dwie formy właściwe dla założenia tego rodzaju fundacji:

1. Złożenie przez fundatora oświadczenia o ustanowieniu fundacji przed notariuszem – przy tej formie fundatorem może być więcej niż jedna osoba.
2. Złożenie przez fundatora oświadczenia o ustanowieniu fundacji w testamencie sporządzonym notarialnie – przy tej formie fundatorem może być tylko jedna osoba.

Do niezbędnych formalnościami koniecznych do utworzenia nowej formy prowadzenia fundacji należą ponadto:

• ustanowienie statutu określającego reguły działania fundacji,
• przekazanie majątku na fundusz założycielski,
• ustanowienie organów fundacji,
• wpisanie fundacji do prowadzonego przez sąd rejestru fundacji rodzinnych.

Beneficjentami takiego podmiotu mogą być osoby fizyczne, ale także organizacje pozarządowe prowadzące działalność pożytku publicznego, w tym fundacje charytatywne.

Jak obecnie wygląda kwestia dziedziczenia biznesów rodzinnych?

Przedstawimy to Państwu na przykładzie. Anna jest jedynym wspólnikiem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, która to spółka jest organem prowadzącym niepubliczne przedszkole. Po śmierci Anny udziały w spółce dziedziczy w częściach równych jej troje synów, którzy są jedynymi spadkobiercami. Dla przejęcia przedsiębiorstwa po zmarłej matce koniecznym jest zaangażowanie się przynajmniej jednego ze spadkobierców przy zgodzie pozostałych. W praktyce nie zawsze jest to możliwe. Spadkobiercy często mają różną wizję podziału majątku, zaś samo postępowanie spadkowe może trwać latami. W konsekwencji doprowadzić to może do konieczności likwidacji przedszkola prowadzonego przez Annę.

Ułatwienia dziedziczenia majątku rodziny

Nowa forma fundacji wprowadza nowe możliwości związane zarówno z prowadzeniem, jak i dziedziczeniem przedsiębiorstw rodzinnych. Fundator wnosi do fundacji majątek, np. udziały w biznesie rodzinnym. Z kolei beneficjenci fundacji (wyznaczeni przez fundatora) będą mogli czerpać z wniesionego majątku w określony przez fundatora w statucie sposób.

Taka forma prowadzenia fundacji jako osoba prawna będzie mogła we własnym imieniu zarządzać posiadanym majątkiem, nabywać prawa, zaciągać obowiązki, pozywać i być pozywana. Co ważne, przy okazji śmierci fundatora, majątek posiadany przez fundację nie wejdzie do masy spadkowej.

Ustawa o fundacji rodzinnej reguluje nadto kwestie sprawa spadkowego. W kwestii zachowku ustawa wprowadza m.in.: możliwość formalnego zrzeczenia się zachowku przez uprawnionych jeszcze przed otwarciem testamentu, rozłożenie zachowku na raty, obniżenie jego wysokości, a także odroczenia terminu płatności zachowku.

Statut nowej formy fundacji

Jak wspomnieliśmy wcześniej, do jednych z warunków formalnych niezbędnych do ustanowienia tego rodzaju fundacji należy ustanowienie statutu. Fundator w statucie określi zasady zarządzania i cel powołania fundacji. Fundację powołać będzie można na czas określony lub nieokreślony.

Fundator musi przekazać fundacji mienie o wartości odpowiadającej równowartości co najmniej 100.000 zł. Celem działalności fundacji może być np. finansowanie kosztów utrzymania jej beneficjentów, leczenia czy kształcenia.

Fundacja rodzinna a działalność gospodarcza

Co do zasady nowa forma fundacji nie jest przeznaczona do prowadzenia działalności gospodarczej. Ustawa przewiduje tu jednak pewne wyjątki. Taka fundacja będzie mogła prowadzić działalność gospodarczą w zakresie:

• zbywania mienia (o ile mienie to nie zostało nabyte tylko w celu dalszego zbycia),
• najmu i dzierżawy,
• przystępowania do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni i funduszach,
• nabywania i zbywania papierów wartościowych i praw o podobnym charakterze,
• udzielania pożyczek beneficjentom fundacji oraz spółkom (osobowym i kapitałowym) w których wspólnikiem jest fundacja,
• obrotem zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji,
• działalności związanej z prowadzonym gospodarstwem rolnym.

Kwestie podatkowe

Ustawa o fundacji rodzinnej przewiduje zwolnienie od podatku dochodowego w zakresie założenia fundacji oraz przekazania do niej majątku. Dodatkowo od podatku dochodowego zwolnieni będą beneficjenci fundacji, którzy są: fundatorem, jego małżonkiem, wstępnym, zstępnym, rodzeństwem, pasierbem, ojczymem lub macochą. Pozostali członkowie fundacji zapłacą podatek od przychodu w stawce 15%.

Fundacja rodzinna a fundacja zwykła

Nowy rodzaj fundacji, tak jak fundacja zwykła, będzie posiadał osobowość prawną, a zatem za zobowiązania fundacji nie będzie odpowiadał fundator osobiście. W przeciwieństwie do fundacji zwykłej – fundatorem tego typu fundacji może być wyłącznie osoba fizyczna. Fundacja zwykła może zostać utworzona przez osobę prawną.

Wydaje się, że główną różnicą między fundacją rodzinną a fundacją zwykłą jest cel jej powołania. Fundacja zwykła służyć powinna interesom społecznie lub gospodarczo użytecznym – ogólnie mającymi charakter publiczny. Główny cel fundacji rodzinnej to natomiast zarządzanie, ochrona i spełnianie potrzeb członków rodziny.

Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej, napisz do nas: