W dobie intensywnego rozwoju technologicznego nie dziwi fakt, że placówki oświatowe chętnie wykorzystują dostępne rozwiązania w prowadzonej działalności. Przede wszystkim w ostatnich latach dyrektorzy szkół i przedszkoli coraz częściej decydują się na zainstalowanie monitoringu wizyjnego w placówce w celu zwiększenia bezpieczeństwa dzieci. Ponadto powszechne stało się także fotografowanie i rejestrowanie wizerunku uczniów podczas wydarzeń szkolnych, a następnie publikacja wykonanych zdjęć i nagrań na stronach internetowych, social mediach i innych materiałach promocyjnych placówki.

Kwestie prawne związane z instalacją monitoringu wizyjnego oraz wykorzystywaniem wizerunku dziecka, wynikające z przepisów Prawa Oświatowego, RODO, ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz Kodeksu cywilnego zostały szczegółowo omówione w tekstach Zgoda rodziców na wykorzystywanie wizerunku dziecka w przedszkolu oraz Monitoring wizyjny w przedszkolu  – do których lektury Państwa zachęcamy.

W niniejszej publikacji skupimy się natomiast na tym, jakie zasady dotyczące ochrony wizerunku i danych osobowych dziecka powinny zostać ujęte w Standardach Ochrony Małoletnich.

Standardy Ochrony Małoletnich a ochrona wizerunku dziecka

Obowiązek wprowadzenia m.in. w przedszkolach, żłobkach, szkołach i innych placówkach oświatowych Standardów Ochrony Małoletnich przewidują znowelizowane przepisy ustawy z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 560). Ustawodawca w art. 22c wskazanej regulacji precyzuje, co powinno zostać objęte treścią standardów. Wymieniony w ustawie katalog ma charakter otwarty, co oznacza, że standardy mogą obejmować także inne ważne dla bezpieczeństwa dzieci obszary. Jednym z takich obszarów jest ochrona wizerunku dziecka. Nowa regulacja nie odnosi się bowiem wprost do tej kwestii. Jednakże mając na względzie obowiązujące przepisy Prawa Oświatowego, RODO, ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz Kodeksu cywilnego – warto na ich podstawie sformułować w procedurze SOM zasady ochrony wizerunku dziecka.

Zasady rejestracji i publikacji wizerunku dziecka

• W Standardach warto określić, kiedy będzie rejestrowany wizerunek dziecka. Przykładowo: podczas uroczystości szkolnych, w trakcie konkursów, podczas wręczania dyplomów i nagród, podczas występów uczniów, itp.
• Pracownicy powinni poinformować uczniów i rodziców przed przystąpieniem do wykonywania fotografii i nagrań.
• Placówka oświatowa zapewnia sprzęt do wykonywania zdjęć i nagrań dzieciom. Pracownicy nie powinni wykorzystywać swoich prywatnych urządzeń do utrwalania wizerunku dzieci.
• Należy określić sposób przechowywania zdjęć i nagrań dzieci – najlepiej w folderach chronionych z ograniczonym dostępem.
• Jeżeli rejestracja filmowa i zdjęciowa danego wydarzenia zostanie zlecona firmie zewnętrznej, należy zapoznać zleceniobiorcę z obowiązującymi w placówce Standardami, zadbać o odpowiednie oznaczenie osób uprawnionych do wykonywania zdjęć i filmów (np. poprzez identyfikator) oraz nie dopuszczać do sytuacji, w których dziecko pozostałoby sam na sam z takim zewnętrznym wykonawcą.
• Jeżeli na wydarzeniu szkolnym obecni są rodzice i inni goście, którzy nagrywają i fotografują dzieci – powinni zostać poinformowani o zakazie publikacji materiałów zawierających wizerunki innych dzieci, chyba że uzyskają na to pisemną zgodę rodziców tych dzieci.
• Sprecyzować należy, w jaki sposób mogą zostać użyte zdjęcia i nagrania przedstawiające uczniów. Do publikacji materiałów przedstawiających wizerunek dziecka niezbędna jest pisemna zgoda rodzica. Dobrą praktyką jest także uzyskanie ustnej zgody dziecka przed udostępnieniem jego zdjęcia.
• W celu minimalizacji ryzyka związanego z bezpieczeństwem dziecka, wskazane jest unikanie opisywania udostępnianych publicznie zdjęć danymi osobowymi dziecka umożliwiającymi jego identyfikację. Jeżeli np. szkoła publikuje zdjęcia z sukcesami uczniów – w komentarzu pod zdjęciem lepiej umieścić samo imię dziecka i klasę, do której uczęszcza.

Monitoring wizyjny w szkole – zasady instalacji i użytkowania

Monitoring wizyjny w kontekście standardów ochrony małoletnich powinien spełniać wszystkie wymogi formalne z art. 108a ust. 1 ustawy Prawo Oświatowe w związku z przepisami RODO, a w szczególności warto zwrócić uwagę na następujące kwestie:

• Należy unikać umieszczania kamer w salach zajęciowych, gabinetach psychologicznych, przebieralniach, szatniach i stołówkach. Monitoring w takich pomieszczaniach może zostać zainstalowany tylko w szczególnie uzasadnionych przypadkach oraz nie może naruszać godności uczniów.
• Nagrania z monitoringu należy przechowywać w sposób bezpieczny, nie dłużej niż przez 3 miesiące od rejestracji i wykorzystywać tylko dla celów określonych w ustawie.
• Regulamin monitoringu powinien określać kto i w jakiej sytuacji jest upoważniony do odczytu zapisów z kamer.

Znaczenie stosowania Standardów Ochrony Małoletnich

Stosowanie się do tych zasad nie tylko chroni dzieci, ale także placówki przed potencjalnymi konsekwencjami prawnymi. Dyrektorzy szkół i przedszkoli powinni zapewnić odpowiednie szkolenia dla pracowników oraz przestrzegać obowiązku poinformowania rodziców oraz opiekunów o panujących standardach. Dzięki temu można zbudować zaufanie i transparentność w relacjach z rodzicami oraz zapewnić dzieciom bezpieczne i przyjazne środowisko edukacyjne.