Standardy Ochrony Małoletnich to dokument, który zgodnie ze zmienionymi przepisami ustawy z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 560) – dalej jako: ustawa o ochronie małoletnich – powinien zostać wdrożony w każdej szkole, przedszkolu, żłobku i innych placówkach prowadzących działalność dla dzieci. W przypadku przedszkoli i szkół podstawowych obowiązywanie Standardów nie budzi wątpliwości. Dylemat pojawić może się natomiast w przypadku placówek ponadpodstawowych – do których uczęszczają zarówno małoletni (osoby poniżej 18 r.ż.) jak i osoby dorosłe.

W dzisiejszym artykule o tym:

• Czy Standardy Ochrony Małoletnich obowiązują w liceach, technikach i szkołach branżowych?
• Jak dostosować treść standardów do szkół ponadpodstawowych?
• O czym należy pamiętać wprowadzając SOM w zespole placówek?

SOM w liceach, technikach i szkołach branżowych

Zgodnie z art. 22b ustawy o ochronie małoletnich obowiązek wdrożenia standardów ciąży na organach zarządzających placówek, do których uczęszczają lub mogą uczęszczać osoby poniżej 18 r.ż. W ust. 1 wskazanego przepisu znajduje się odesłanie do art. 2 pkt 1 do 8 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe, na podstawie którego Standardy ochrony małoletnich powinny znaleźć się m.in. w szkołach ponadpodstawowych, centrach i placówkach kształcenia ustawicznego.

Z uwagi na to, że do liceów, techników i szkół branżowych uczęszczają osoby małoletnie – organ zarządzający taką placówką zobligowany jest do wprowadzenia Standardów.

Jak dostosować treść standardów do szkół ponadpodstawowych?

Wiek ucznia rozpoczynającego naukę w szkole średniej, realizującego dotychczas obowiązek nauki zgodnie z jego programem, wynosi 15-16 lat. W związku z tym część uczniów liceów, techników i szkół branżowych I stopnia osiąga pełnoletność już w trzeciej klasie. Mając na względzie fakt, że liceum trwa 4 lata, a technikum i szkoła branżowa (II-stopniowa) 5 lat – uczniami tych placówek zawsze będą osoby zarówno małoletnie jak i pełnoletnie.

Czy w takiej sytuacji względem uczniów pełnoletnich ustalone w placówce procedury ochrony małoletnich nie mają zastosowania? To zależy. Szkoła, zgodnie z ustawą o ochronie małoletnich, ma obowiązek posiadania Standardów względem uczniów niepełnoletnich. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby niektóre z przyjętych zasad i procedur dotyczyły także uczniów pełnoletnich. Wymaga to wówczas dookreślenia w dokumencie Standardów, ze wskazaniem, w jakim dokładnie zakresie obejmują uczniów pełnoletnich. Obszarami ryzyka, które uznać należy za szczególnie istotne zarówno dla uczniów niepełnoletnich jak i pełnoletnich są relacje między personelem a uczniem oraz relacje między uczniami. Ustalenie jednolitych zasad kształtowania relacji przyczyni się do jednakowego traktowania wszystkich uczniów bez względu na ich wiek. Nie można zapomnieć jednak o tym, że osoby pełnoletnie mają pełną zdolność do czynności prawnych. Oznacza to, że szkoła nie może wymagać zgody rodziców uczniów pełnoletnich w zakresie czynności, w których zgoda jest wymagana, np. rejestrowanie i publikowanie wizerunku ucznia. Uczeń dorosły samodzielnie decyduje w sprawach dotyczących ochrony jego wizerunku i innych dóbr osobistych.

Brak objęcia standardami uczniów pełnoletnich nie będzie jednak błędem. Jest to kwestia pozostawiona uznaniu danej placówki. Pamiętać jednak należy, że wprowadzenie do standardów zapisów dotyczących uczniów pełnoletnich stanowi prawo wewnętrznie obowiązujące na obszarze danej placówki. To oznacza, że wszyscy pracownicy, współpracownicy i uczniowie będą zobowiązani przestrzegać tej regulacji.

O czym należy pamiętać wprowadzając SOM w zespole placówek?

W przypadku zespołu szkół lub zespołu szkolno-przedszkolnego można wprowadzić jeden dokument Standardów dla wszystkich placówek wchodzących w skład zespołu. Istotne przy tym jest jednak to, żeby dokument uwzględniał zróżnicowany charakter każdej z tych placówek. Zwrócić uwagę należy przede wszystkim na wiek i stopień rozwoju uczniów uczęszczających do zespołu. Charakterystyka pracy z dziećmi przedszkolnymi jest inna niż z uczniami w wieku szkolnym. Jeżeli zespół szkolno-przedszkolny zdecyduje się opracować jeden dokument Standardów, dobrym rozwiązaniem będzie przygotowanie dwóch skróconych wersji dokumentu – jednej do przedstawienia dzieciom przedszkolnym i w klasach nauczania początkowego, drugiej dla młodzieży szkolnej. Pod uwagę wziąć należy także strukturę zatrudnienia i sposób współpracy z osobami trzecimi w każdej z placówek wchodzących w skład zespołu. Ma to istotne znaczenie przy tworzeniu zasad bezpiecznej rekrutacji personelu oraz zasad bezpiecznych relacji między pracownikiem a dzieckiem.