Kontrola kuratorium oświaty w szkole i przedszkolu niepublicznym nierzadko wiąże się z obawami osób prowadzących placówki. Nadzór pedagogiczny nad szkolnictwem zarówno publicznym, jak i niepublicznym należy do jednych z podstawowych zadań kuratora oświaty. Uprawnienia i zakres kompetencji kuratorium określa ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo Oświatowe (t.j. Dz. U. z 2023 r., poz. 900). Natomiast szczegółowe warunki i tryb sprawowania oraz formy nadzoru pedagogicznego określone zostały w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego (t.j. Dz.U z 2020 r., poz. 1551)

W poniższym artykule przeanalizujemy poszczególne przepisy wskazanej ustawy dotyczącej kontroli, jaką może przeprowadzić kuratorium oświaty w szkole niepublicznej i przedszkolu niepublicznym.

Kontrola kuratorium w szkole a przedszkolu – czy się czymś różnią?

Na wstępie wskazać należy, że podstawa prawna do sprawowania nadzoru pedagogicznego znajduje się w przepisach od art. 51 do art. 61 ustawy – Prawo Oświatowe. Zgodnie z tą regulacją kontrola kuratorium oraz jej zakres jest tożsamy zarówno dla szkół, jak i przedszkoli niepublicznych.

Ponadto placówki niepubliczne podlegają nadzorowi kuratora oświaty w tym samym stopniu co szkoły i przedszkola publiczne.

Kontrola czy nadzór pedagogiczny?

Ustawodawca posługuje się określeniem „nadzór pedagogiczny”, który posiada nieco szerszy charakter niż „kontrola”.

Nadzór pedagogiczny można zdefiniować jako szereg uprawnień i czynności podejmowanych przez organ nadrzędny względem podległych mu jednostek w celu zapewnienia prawidłowości prowadzonej przez placówki oświatowe działalności pedagogiczno-wychowawczej.

W tym znaczeniu można wyróżnić zasadniczo dwa wymiary tego nadzoru. Pierwszy z nich dotyczy dyrektorów szkół bądź przeszkoli, którzy powinni sprawować stały i systematyczny nadzór w stosunku do zatrudnionych nauczycieli i specjalistów.

Nadzór zewnętrzny sprawowany jest co do zasady przez kuratorów oświaty. Na marginesie wskazujemy, że mimo iż celem artykułu jest przedstawienie tematyki kontroli kuratorium w szkole i przedszkolu, to zasadniczo te same uprawnienia nadzorcze posiadają dyrektorzy szkół w prowadzonej przez nich placówce.

 Nadzór pedagogiczny sprawowany jest w dwóch formach: kontroli i wspomagania.

Nadzór pedagogiczny jest realizowany przez wykonywanie zadań i czynności określonych w art. 55 ustawy- Prawo oświatowe, w trybie działań planowych lub doraźnych. Działania planowe są prowadzone przez kuratorów oświaty zgodnie z podstawowymi kierunkami realizacji polityki oświatowej państwa w zakresie nadzoru pedagogicznego. Działania doraźne są natomiast prowadzone przez organy sprawujące nadzór pedagogiczny, w przypadku gdy wystąpi potrzeba podjęcia działań nieprzewidzianych w planie nadzoru pedagogicznego.

Zakres nadzoru kuratora oświaty

Podstawowe założenia i cele kontroli kuratorium w przedszkolach i szkołach niepublicznych sprowadzają się do poniższych obszarów:

• Badanie, analiza i ocena przebiegu kształcenia i wychowania, w tym także ocena efektów prowadzonej działalności edukacyjnej i jej zgodności ze statutem placówki.
• Ocena warunków i stanu prowadzonej przez placówkę działalności edukacyjnej, wychowawczej, opiekuńczej i innej określonej w statucie.
• Udzielanie pomocy szkole lub przedszkolu w zakresie wykonywanych przez nią działań.
• Inspirowaniu nauczycieli do poprawy istniejących lub wdrożenia nowych rozwiązań w procesie kształcenia, przy zastosowaniu innowacyjnych działań programowych, organizacyjnych lub metodycznych, których celem jest rozwijanie kompetencji uczniów.

Co może zostać poddane kontroli z kuratorium oświaty?

Celem sprawdzenia podanych wyżej obszarów, kurator oświaty ma prawo podejmować czynności ku temu niezbędne. Ustawodawca wymienił najistotniejsze sfery które winny zostać poddane kontroli.

Przy czym nie istnieją przeciwwskazania co do tego, żeby kurator sprawdził również inne – niewymienione w przepisach – działania placówki.

Według ustawy, do najistotniejszych zadań kuratora podczas sprawowanej kontroli należy:

• weryfikacja kwalifikacji zatrudnionych w szkole nauczycieli i innych pracowników, w tym w zakresie ich wykształcenia i posiadanych uprawnień,
• sprawdzenie, czy placówka spełnia podstawę programową,
• badanie stosowanych przez szkołę lub przedszkole zasad oceny i klasyfikacji uczniów, w tym także sprawdzenie czy jednostka przestrzega przepisów w zakresie obowiązku szkolnego i obowiązku nauki,
• audyt przestrzegania statutu,
• weryfikacja przestrzegania przez placówkę praw dziecka i ucznia,
• inspekcja warunków lokalowych przedszkola lub szkoły w zakresie standardów bezpieczeństwa, higieny spełniających warunki do nauki.

Co może kurator oświaty podczas kontroli?

Kontrola jest przeprowadzana przez osobę lub zespół wyznaczonych przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny, tj. kuratora oświaty.

Osoba upoważniona do przeprowadzenia kontroli

• rzetelnie i obiektywnie ustala stan faktyczny;
• zbiera niezbędne dowody stanowiące podstawę ustaleń kontroli;
• zapewnia dyrektorowi szkoły lub placówki czynny udział w kontroli;
• dokumentuje czynności kontroli.

Podczas sprawowanej kontroli kontrolujący ma prawo wstępu do placówki niepublicznej oraz do wszystkich pomieszczeń do niej należących. Ponadto dyrektorzy zobowiązani są udostępnić przedstawicielowi kuratorium całą dokumentację dotyczącą procesu kształcenia, wychowania i opieki.

Kontrolujący ma prawo do wykonywania w miarę potrzeby odpisów i kopii dokumentacji. Z uwagi na kompetencje do badania kwalifikacji nauczycieli, kontrolujący ma także prawo wglądu do dokumentów nauczycieli potwierdzających ich wykształcenie i kompetencje, na podstawie których zostali zatrudnieni.

Co istotne, kontrolujący może również uczestniczyć w posiedzeniu rady pedagogicznej. Uprawnienie to może zostać zrealizowane po wcześniejszym poinformowaniu o takim zamiarze dyrektora szkoły. Udział w posiedzeniu rady pedagogicznej sprowadza się wyłącznie do obserwacji, kontroler nie jest dopuszczony do uczestniczenia w podejmowaniu przez radę uchwał. Osoba, która z ramienia kuratorium przeprowadza kontrolę może także uczestniczyć w wybranych zajęciach dydaktycznych. Przy wykonywanych czynnościach nie ma prawa do ingerencji w prowadzoną przez nauczyciela lekcję – jego rola sprowadza się wyłącznie do obserwacji.

Wyniki kontroli z kuratorium oświaty

Kontrolujący po przeprowadzonej  kontroli sporządza protokół kontroli.

Protokół taki zawiera:

•  nazwę szkoły lub placówki, jej siedzibę oraz imię i nazwisko dyrektora szkoły lub placówki;
• nazwę i siedzibę organu sprawującego nadzór pedagogiczny, imię i nazwisko kontrolującego oraz datę wydania i numer upoważnienia do przeprowadzenia kontroli;
• terminy rozpoczęcia i zakończenia kontroli ze wskazaniem dni, w których odbywały się czynności kontroli w szkole lub placówce;
• tematykę kontroli;
• opis ustalonego stanu faktycznego, w tym ujawnionych nieprawidłowości, wnioski wynikające z przeprowadzonych czynności kontroli, a także zalecenia wraz z terminem ich realizacji,
• pouczenie o prawie zgłoszenia przez dyrektora szkoły lub placówki zastrzeżeń do ustaleń zawartych w protokole kontroli;
• parafy kontrolującego i dyrektora szkoły lub placówki na każdej stronie protokołu;
• podpisy kontrolującego i dyrektora szkoły lub placówki oraz miejsce i datę podpisania protokołu.

Protokół kontroli sporządza się w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach. Jeden egzemplarz kontrolujący przekazuje, za poświadczeniem odbioru, dyrektorowi szkoły lub placówki w terminie:

• 7 dni roboczych od dnia zakończenia czynności kontroli w szkole lub placówce – w przypadku kontroli stanu przestrzegania przepisów prawa dotyczących działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkoły lub placówki;
• 14 dni roboczych od dnia zakończenia czynności kontroli w szkole lub placówce – w przypadku kontroli przebiegu procesów kształcenia i wychowania w szkole lub placówce oraz efektów działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkoły lub placówki.

Drugi egzemplarz kontrolujący włącza do akt kontroli.

Dyrektor szkoły lub placówki może odmówić podpisania protokołu kontroli, składając w terminie 7 dni od dnia jego otrzymania wyjaśnienia dotyczące przyczyn odmowy.

Dyrektor szkoły lub placówki, w terminie 7 dni roboczych od dnia otrzymania protokołu kontroli, może zgłosić do organu sprawującego nadzór pedagogiczny pisemne, umotywowane zastrzeżenia do ustaleń zawartych w protokole kontroli. W przypadku zgłoszenia takich zastrzeżeń organ nadzoru pedagogicznego może zarządzić przeprowadzenie dodatkowych czynności kontrolnych.

Gdy organ sprawujący nadzór pedagogiczny stwierdzi, że zgłoszone zastrzeżenia są zasadne wówczas dokonuje zmian w protokole kontroli i przekazuje go dyrektorowi szkoły lub placówki. Natomiast w przypadku nieuwzględnienia całości lub części zgłoszonych zastrzeżeń organ sprawujący nadzór pedagogiczny sporządza pisemne stanowisko wobec zastrzeżeń i przekazuje je dyrektorowi szkoły lub placówki w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania zastrzeżeń.

Rozstrzygnięcie zastrzeżeń przez organ nadzorujący ma charakter ostateczny, zaś dyrektor w terminie 30 dni powinien poinformować o podjętych czynnościach w związku z zaleceniami. Zalecenia nie mają co prawda charakteru wiążącego, jednakże niedostosowanie się do nich może pociągnąć za sobą poważne konsekwencje.

Przede wszystkim organ nadzorujący w drodze decyzji administracyjnej może wezwać placówkę niepubliczną, u której stwierdzi naruszenia przepisów prawa do ich usunięcia. Konsekwencją nieusunięcia stwierdzonych uchybień może być nawet cofnięcie zezwolenia na prowadzenie niepublicznego przedszkola lub szkoły.

Kontrola – szansa czy zagrożenie?

Kontrola ze strony kuratorium oświaty w szkołach i przedszkolach niepublicznych najczęściej traktowana jest jako dodatkowe utrudnienie w codziennym zarządzaniu placówką. Z perspektywy właściciela, choć często odbierana jest jako ingerencja w niezależność i autonomię jednostki oświatowej, stanowi jednak czynność, którą trzeba uwzględniać w swojej działalności. Prowadząc niepubliczną placówkę, z pewnością prędzej czy później, zetkniesz się z taką kontrolą.

Warto więc przygotować się odpowiednio na ewentualne wizyty przedstawicieli kuratorium oświaty, traktując je raczej jako okazję do demonstracji profesjonalizmu i zaangażowania w zapewnienie najwyższych standardów edukacyjnych.

Trzeba pamiętać, że do główny zadań Twojej działalności należy zapewnienie najlepszej jakości edukacji dla wychowanków, a kontrola, choć czasem uciążliwa, może w dłuższej perspektywie przynieść korzyści zarówno dla placówki, jak i jej podopiecznych.

Natomiast w razie wątpliwości co do formalnej strony przeprowadzanej kontroli i jej zgodności z obowiązującymi przepisami, zawsze możesz zwrócić się do nas. Pamiętaj, że jako organ prowadzący niepubliczną jednostkę oświatową masz swoje niepodważalne prawa, a my chętnie pomożemy Ci je wyegzekwować.

Napisz do nas: