Wycieczka szkolna wymaga nie tylko właściwego zaplanowania oraz odpowiedniej organizacji, ale także uwzględnienia zgodności zamierzeń wycieczki z najnowszymi standardami prawnymi w zakresie ochrony dzieci i młodzieży.

Pamiętaj, że od 15 lutego 2024 roku obowiązują znowelizowane przepisy, które nakładają na szkoły, przedszkola i pozostałe jednostki systemu oświaty obowiązek wdrożenia Standardów Ochrony Małoletnich.

W artykule analizujemy, jak te przepisy wpływają na organizację wycieczek szkolnych, jakie obowiązki spoczywają na dyrektorach placówek oraz jakie wymogi muszą spełniać opiekunowie.

Wymagania formalne

Wycieczki szkolne stanowią istotną część wychowania i rozwoju dzieci i młodzieży. Służą nie tylko celom rekreacyjnym, ale także integrują grupę rówieśniczą oraz mają charakter edukacyjny.

Od strony praktyczno-formalnej wyjazdy organizowane dla małoletnich stanowią niemałe przedsięwzięcie do zorganizowania i przeprowadzenia. Poza koniecznością uzyskania zgody rodziców na wyjazd niezbędnym warunkiem będzie także zapewnienie odpowiedniej liczby opiekunów wycieczki.

Czy opiekunem wycieczki szkolnej może być rodzic?

Standardów Ochrony Małoletnich powinni przestrzegać nauczyciele oraz inni pracownicy, co nie budzi wątpliwości. Co jednak z osobami nieformalnie współpracującymi z daną placówką, w tym opiekunami małoletnich podczas wyjazdów szkolnych?

Nie zawsze istnieje możliwość zaangażowania do opieki nad dziećmi podczas wyjazdu samych nauczycieli. Dlatego powszechną i chętnie stosowaną przez placówki oświatowe praktyką jest korzystanie ze wsparcia rodziców, którzy zgłoszą chęć udziału w wycieczce w roli opiekuna.

Co do zasady udział osób trzecich (niebędących pracownikami oraz współpracownikami szkoły) w wyjazdach szkolnych jest dopuszczalny – przestrzegać jednak należy kilku zasad.

Czy opiekun wycieczki szkolnej powinien przedstawić zaświadczenie o niekaralności?

Zgodnie z art. 21 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich (Dz. U. z 2024 r. poz. 560 ze zm.; dalej jako: „ustawa o ochronie małoletnich”), organ zarządzający placówką przed nawiązaniem stosunku pracy lub dopuszczeniem do „innej działalności związanej z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem (…) lub z opieką” nad dziećmi obowiązany jest uzyskać informację, czy dana osoba nie figuruje w Rejestrze Sprawców na Tle Seksualnym.

Ponadto osoba ubiegająca się o dopuszczenie do działalności z dziećmi jest zobligowana do przedłożenia zaświadczenia o niekaralności z Krajowego Rejestru Karnego. Zaświadczenie powinno obejmować przestępstwa:

• z rozdziału XIX kodeksu karnego – tj. „przestępstwa przeciwko zdrowiu i życiu”,
• z rozdziału XXV kodeksu karnego – tj. „przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności”,
• z art. 189a kodeksu karnego – tj. przestępstwo handlu ludźmi,
• z art. 207 kodeksu karnego – tj. przestępstwo znęcania się,
• w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2023 r. poz. 1939 ze zm.).

Wykładnia normy art. 21 ust. 2 i 3 ustawy o ochronie małoletnich wskazuje, że obowiązek weryfikacji danych w Rejestrze Sprawców na Tle Seksualnym oraz przedłożenia zaświadczenia o niekaralności dotyczy także opiekunów wycieczki szkolnej.

Mimo że opiekun wyjazdu nie nawiązuje z placówką oświatową formalnego stosunku pracy lub współpracy, to jego rola mieści się w zakresie „innej działalności”, o której mowa w powołanych wyżej przepisach.

Wprowadź SOM, aby zorganizować bezpieczny wyjazd

Przestrzeganie Standardów Ochrony Małoletnich podczas wycieczki

Zgodnie z przepisami Prawa Oświatowego zapewnienie dzieciom bezpieczeństwa podczas organizowanych przez placówkę zajęć należy do zadań dyrektora. Z tego też względu opiekun wycieczki powinien zostać zapoznany ze Standardami Ochrony Małoletnich obowiązującymi w danej placówce. Nie zaszkodzi także, aby fakt zapoznania się z tym dokumentem został przez opiekuna potwierdzony pisemnie w formie oświadczenia złożonego do dyrekcji placówki.

W trakcie wycieczki opiekun, tak samo jak uczestniczący w niej nauczyciele i pracownicy mają obowiązek przestrzegania Standardów.

W przypadku wyjazdów kilkudniowych pamiętać należy także o zasadach bezpiecznych relacji pomiędzy dzieckiem a dorosłym. Niedopuszczalne są sytuacje, w których dziecko dzieli pokój lub łóżko z nauczycielem lub opiekunem.

Zapewnienie opieki i bezpieczeństwa dzieci ciąży na dyrekcji szkoły zarówno w trakcie przebywania dzieci w placówce, jak i również podczas wszelkich wyjść, wyjazdów i wycieczek organizowanych przez placówkę. Zadbanie, aby kadra dopuszczona do pracy i działań z małoletnimi spełniała ustawowe wymogi jest nie tylko postulatem, ale i obowiązkiem prawnym ciążącym na prowadzących placówki oświatowe.

Przestrzeganie nowych przepisów zapewnia bezpieczeństwo uczestników wyjazdu

Dbałość o przestrzeganie Standardów Ochrony Małoletnich, w tym weryfikacja opiekunów wycieczki oraz zapoznanie ich z odpowiednimi procedurami jest niezbędna do zapewnienia bezpieczeństwa dzieci. Skuteczna realizacja przepisów wymaga zaangażowania zarówno ze strony dyrekcji, nauczycieli, jak i rodziców. Wspólne działania na rzecz ochrony dzieci i młodzieży gwarantują, że wyjazdy szkolne okażą się bezpieczne dla wszystkich jej uczestników.