Małe i większe incydenty z udziałem uczniów przedszkoli i szkół, które nazywamy „wypadkami” stanowią codzienność tych jednostek. Niemniej jednak, niewiele osób interesuje się tym zagadnieniem, dopóki nie wystąpi konkretne wydarzenie, takie jak wypadek w szkole bądź wypadek w przedszkolu, które może skutkować skierowaniem roszczeń przez rodziców ucznia oraz wszczęciem doraźnej kontroli przez organ nadzoru pedagogicznego. Jak więc formalnie definiowany jest wypadek w kontekście szkoły lub przedszkola? Jakie działania prewencyjne należy podjąć? Jakie grożą konsekwencje za wypadek? Przeczytaj artykuł, żeby znaleźć odpowiedź na powyższe pytania.

Podstawowym aktem prawnym regulującym omawiane zagadnienie jest Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. dotyczące bezpieczeństwa oraz higieny w szkołach i placówkach publicznych i niepublicznych (tekst jednolity Dz.U. z 2020 r. poz. 1604 ze zmianami – dalej: “rozporządzenie”), ze szczególnym uwzględnieniem jego rozdziału 4, dotyczącego wypadków osób pozostających pod opieką tych instytucji.

Zarówno przepisy tego rozporządzenia, jak i przepisy prawa oświatowego ogólnie nie zawierają formalnej definicji wypadku. Literatura przedmiotu sugeruje odwołanie się dodatkowo do innych aktów prawnych, w których pojęcie wypadku zostało precyzyjnie określone.

Przykładowo, artykuł 3 ustęp 1 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, definiuje wypadek w szkole lub wypadek w przedszkolu jako “nagłe zdarzenie spowodowane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć” (…). Istotne jest podkreślenie, że każde takie zdarzenie musi mieć bezpośredni związek z kontekstem sytuacyjnym objętym daną regulacją (np. w przypadku wspomnianej regulacji, zdarzenie musi mieć związek z wykonywaną pracą).

Ubezpieczyciele oferują polisy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej dla szkół i przedszkoli. Choć tego rodzaju ubezpieczenia są dobrowolne, warto rozważyć ich zakup. Szczególnie istotne jest to z uwagi na fakt, że zgodnie z obecnym orzecznictwem ostateczna odpowiedzialność za bezpieczeństwo uczniów spoczywa na organie prowadzącym szkołę lub placówkę. Ta odpowiedzialność nie może być całkowicie przeniesiona na nauczyciela czy dyrektora.

Za przykład może posłużyć wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 8 sierpnia 2018 r. (sygn. akt VII SA/Wa 2625/17), który podkreśla, że nawet w przypadku przestrzegania przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy i nauki oraz prawidłowego nadzoru nad szkołami przez odpowiednie organy, organ prowadzący szkołę pozostaje odpowiedzialny cywilnie za skutki wypadków w szkole z udziałem uczniów.

Warto zauważyć, że pojęcie “bezpieczeństwa i higieny w środowisku pracy lub nauki” nie może zostać ograniczone poprzez specyficzny sposób zarządzania placówkami edukacyjnymi. Cały system prawny koncentruje ostateczną odpowiedzialność za stan szkoły i zdarzenia w niej zachodzące na podmiocie prowadzącym placówkę, a nie na podmiocie zarządzającym, jakim jest dyrektor.

Rozporządzenie precyzuje konkretne działania, które stanowią prawne obowiązki szkoły lub przedszkola w sytuacji, kiedy doszło do wypadku. Do pierwszych zadań należą oczywiście, takie jak natychmiastowe zapewnienie poszkodowanemu opieki, wezwanie fachowej pomocy medycznej oraz udzielenie pierwszej pomocy. Pracownik szkoły lub placówki, który zostaje poinformowany o wypadku, powinien podjąć te działania zgodnie z §40 rozporządzenia.

Po podjęciu niezbędnych działań mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz życia poszkodowanego, konieczne pozostaje zawiadomienie rodziców dziecka, pracownika służby BHP, inspektora pracy społecznego (jeśli taki jest w placówce), organu prowadzącego oraz, co często jest pomijane, rady rodziców.

Dodatkowo, w razie wypadku o charakterze śmiertelnym, poważnym lub masowym, konieczne jest zawiadomienie również prokuratora oraz organu sprawującego nadzór pedagogiczny (kuratora oświaty). Jeśli wypadek w szkole lub wypadek w przedszkolu wynikał z zatrucia, należy poinformować państwowego inspektora sanitarnego. Do złożenia ww. zawiadomień uprawniony pozostaje dyrektor albo pracownik przez dyrektora upoważniony (§ 41 rozporządzenia).

Należy także zabezpieczyć miejsce wypadku do momentu przybycia zespołu powypadkowego. Dokonuje tego dyrektor albo, gdy dyrektor tych czynności dokonać nie może – pracownik upoważniony przez dyrektora.(§42 rozporządzenia).

Konsekwencje zaniechań, które prowadzą do wypadków w przedszkolu lub szkole, mogą przybrać różne formy: administracyjną, cywilną oraz karną.

W kontekście konsekwencji administracyjnoprawnych, zaniechania te mogą skutkować wszczęciem postępowania w trybie nadzoru pedagogicznego w celu zbadania zgodności prowadzenia szkoły lub placówki z przepisami prawa oświatowego. Jeśli organ nadzoru pedagogicznego stwierdzi niezgodność działań szkoły lub placówki z obowiązującymi przepisami, może to skutkować wykreśleniem placówki z ewidencji, zgodnie z art. 169 ust. 1 pkt 3 Prawa oświatowego.

W odniesieniu do konsekwencji cywilnych, organ prowadzący szkołę może ponieść odpowiedzialność odszkodowawczą wobec rodziców dziecka, które ucierpiało w wyniku wypadku. Zapewnienie bezpieczeństwa jest fundamentalnym obowiązkiem organu prowadzącego, co wynika z art. 10 ust. 1 pkt 1 Prawa oświatowego. Odpowiedzialność ta wynika z art. 415 k.c., a w zależności od okoliczności, może także wynikać z innych przepisów, jak np. art. 427 k.c.

W niektórych przypadkach zaniechanie personelu szkoły może być uznane za czyn zabroniony, na przykład narażenie na niebezpieczeństwo (art. 160 k.k.) lub nieudzielenie pomocy (art. 162 k.k.).

Pamiętaj, że lepiej zapobiegać konsekwencjom